ه نقطه تغییر رنگ مخاط دهان یا لثه از مشکلاتی است که باعث ایجاد ظاهری ناخوشایند در افراد شده و بیماران مبتلا به این مشکل همواره به دنبال راه حلی برای درمان آن می‌گردند.
تغییر رنگ مخاط دهان یا لثه می‌تواند به علل گوناگونی روی ‌دهد که ممکن است این علل طبیعی یا پاتولوژیک باشند. اغلب این تغییر رنگ‌ها طبیعی‌اند اما گاهی می‌توانند علامتی از یک بیماری جدی نیز باشند. تغییر رنگ‌های دندانی اغلب به وسیله پنج رنگدانه ایجاد می‌شوند. ملانین، ملانوئید، اکسی‌هموگلوبین، هموگلوبین احیا شده و کاروتن. گاهی آهن، بیلی‌روبین و برخی فلزات نیز می‌توانند تغییر رنگ ایجاد کنند.
ملانین، نوعی رنگدانه قهوه‌ای است که شایع‌ترین رنگدانه با منشا داخلی به حساب می‌آید و به وسیله ملانوسیت‌های موجود در لایه بازال اپی‌تلیوم ساخته می‌شود. تعداد ملانوسیت‌های موجود در مخاط با تعداد ملانوسیت‌های پوست متناسب است. در پوست‌های تیره‌تر، ملانوسیت‌ها ملانین بیشتری تولید می‌کنند. ملانین رنگ قهوه‌ای تا قهوه‌ای تیره و سیاه را در پوست و مخاط ایجاد می‌کند.
ملانوئیدها مسوول تغییر رنگ پوست به سمت زرد شفاف‌اند و کاروتن رنگ زرد پررنگ را ایجاد می‌کند. رنگدانه‌دارشدن لثه و مخاط در همه نژادها دیده می‌شود، تفاوت میان زن و مرد وجود ندارد. شدت و نحوه پراکندگی تغییر رنگ نژادی مخاط نه تنها بین نژادهای متعدد متفاوت است بلکه در افراد متعدد یک نژاد نیز مشابه نیست. حتی این تغییر رنگ در همه جای مخاط دهان نیز یکسان به چشم نمی‌خورد. تغییر رنگ فیزیولوژیک (طبیعی)، احتمالا منشأ ژنتیکی دارد اما درجه این تغییر رنگ بسته به محرک‌های مکانیکی، شیمیایی یا فیزیکی متفاوت است. گفته می‌شود که تغییر رنگ فیزیولوژیک اغلب در بچه‌ها دیده نمی‌شود و این تغییر رنگ به طور عمده پس از بلوغ به چشم می‌خورد. البته مواردی از تغییر رنگ فیزیولوژیک در کودکان نیز دیده شده است.
شایع‌ترین محل تغییر رنگ در داخل دهان، لثه است. بیشترین تغییر رنگ در لثه چسبنده دیده می‌شود و سپس در پایه لثه، لبه لثه و مخاط آلوئول. این تغییر رنگ‌ها در سطح لبیال لثه بیشتر از سطوح دیگر به چشم می‌خورد.
در حالت فیزیولوژیک، رنگ لثه از قهوه‌ای تیره تا مشکی یا قهوه‌ای و یا قهوه‌ای روشن تا زرد، متفاوت است. این حالت، شکل و عارضه خاصی ندارد اما بیمار اغلب از رنگ تیره لثه خود شکایت دارد.
اما سایر علل تغییر رنگ لثه را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
اول آنهایی که تغییر رنگ موضعی ایجاد می‌کنند مانند خال‌ها، Amalgam Tatoo، ماکول ملانوتیک، ملانوم‌های بدخیم.
دسته دوم، آنهایی هستند که تغییر رنگ کلی (Ceneralized) در لثه و مخاط ایجاد می‌کنند که می‌تواند به علل ژنتیک، داروها، مشکلات در غدد اندوکرین، التهاب و ... باشد.
● علل تغییر رنگ لثه
▪ آمالگام:
تغییر رنگ موضعی لثه در اثر ماده ترمیمی دندانپزشکی (آمالگام)، یک یافته شایع در دندانپزشکی است. این نوع تغییر رنگ در اثر آمالگام که Amalgam Tatoo نامیده می‌شود، اغلب در اثر ذرات بسیار ریز آمالگام که در داخل لثه فرو رفته‌اند، ایجاد می‌شود. بقای این تغییر رنگ یک ماکول محدود سیاه یا آبی تیره یا خاکستری در نزدیکی محل ترمیم با آمالگام است. احتمال بروز این پدیده در فک پایین بیشتر از فک بالا است.
Amalgam Tatoo هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و عارضه‌ای نیز ندارد مگر آنکه در ناحیه‌ای قرار گیرد که از لحاظ زیبایی مشکل ایجاد کند.
▪ خال‌های رنگی:
خال رنگی در مخاط دهان پدیده‌ای ناشایع است. این خال‌ها اغلب در ورمیلیون لب‌ها و گاهی در لثه ایجاد می‌شوند. نمای این خال‌ها ماکول خاکستری، قهوه‌ای و یا آبی تیره‌ای است که به طور معمول بدون علامت‌اند.
▪ ماکول ملانوتیک دهانی:
یک ضایعه نادر مخاط دهان است که مشابه کک و مک پوست است. از نام‌های دیگری که برای این حالت ذکر شده می‌توان به ملانوزیس Eptrelis و Lentigo اشاره کرد. ورمیلیون لب پایین شایع‌ترین محل این ماکول است. مخاط بوکال، کام و لثه کمتر درگیر می‌شوند. رنگ این ضایعه از خاکستری، قهوه‌ای تا آبی سیاه متغیر است.
▪ نشانگان Peutz-Jeghers:
پولیپوز متعدد روده‌ای که یک بیماری ژنتیکی است با ضایعات رنگی پوستی مخاطی و هامارتومای روده مشخص می‌شود. ماکول‌های فرکل مانند در دست‌ها، پوست اطراف دهان و داخل دهان دیده می‌شود. اندازه این ماکول‌ها ۱تا ۱۰ میلی‌متراست. به طور شایع لب پایین و مخاط بوکال درگیر می‌شود.
▪ تغییر رنگ در اثر مصرف سیگار:
تغییر رنگ‌ها به طور معمول به صورت ماکول‌های قهوه‌ای متعددی که کمتر از یک سانتی‌متر قطر دارند دیده می‌شوند و بیشتر در سطح لبیال لثه قدامی به وجود می‌آیند. این تغییر رنگ در خانم‌ها بیشتر دیده می‌شود.
▪ مینوسایکلین:
مینوسایکلین از انواع تتراسایکلین‌ها است که به طور معمول برای درمان آکنه ولگاریس به کار می‌رود. در حالی که تتراسایکلین سبب تغییر رنگ استخوان و دندان‌ها می‌شود. مینوسایکلین تغییر رنگ بافت‌های نرم را ایجاد می‌کند. نقاط قهوه‌ای روی کام، لثه، مخاط دهان و زبان، گاهی در اثر مصرف این دارو دیده می‌شود.
▪ فلزات سنگین:
فلزات سنگینی که به طور سیستمیک جذب می‌شوند، چه به عنوان دارو استفاده شده باشند و چه در اثر شغل و محیط زندگی جذب بدن شده باشند، می‌توانند سبب تغییر رنگ مخاط دهان شوند. بیسموت، آرسنیک و جیوه یک خط سیاه در لثه ایجاد می‌کنند که از شکل لبه لثه تبعیت می‌کند. سرب یک خط آبی پررنگ یا قرمز متمایل به آبی در لبه لثه ایجاد کند که اغلب با تغییر رنگ آبی ـ خاکستری که در تمام مخاط دهان پراکنده است، همراه می‌شود.
▪ بیماری آدیسون:
بیماری آدیسون در اثر کم‌کاری غده فوق‌کلیه رخ می‌دهد. برنزه شدن پوست و تیره شدن لب، لثه، زبان و مخاط دهان ممکن است در این بیماری دیده ‌شود. گاهی تغییر رنگ مخاط دهان اولین علامت این بیماری است.
▪ بیماری پریودنتال:
در این حالت به علت افزایش نفوذپذیری مویرگ‌ها، رنگدانه‌هایی که به علت‌های متعدد در خون وجود دارند، (مانند فلزات سنگین) بیشتر رسوب می‌کنند. به علاوه به علت آسیب به عروق و شکسته شدن هموگلوبین‌ها در اثر عوامل التهابی تغییر رنگ به سمت آبی نیز در ناحیه دیده می‌شود.
تشخیص و بررسی دقیق تغییر رنگ‌های لثه از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا ممکن است علل جدی مانند بیماری‌های سیستمیک و یا عوارض دارویی داشته باشد. بنابراین مراجعه به دندانپزشک در این مورد توصیه می‌شود.