جوندگان با حدود 2280 گونه بزرگ ترین راسته ی پستانداران روی زمین را تشکیل می دهند (حدود 40 درصد از پستانداران ایران و جهان در این راسته جای دارند). 

از نظر کثرتِ جمعیت نیز جوندگان بیش ترین تعداد را شامل می شوند. بعضی از جوندگان بسیار به یکدیگر شبیه اند و برخی دیگر از نظر شکل و جثه بسیار متفاوت اند (موش، سنجاب، هامستر، تشی). اکثر جوندگان 

بدن استوانه ای و گردنی کلفت
دارند، و از نیم رخ بدون سر به نظر می آیند.




مشخصه ی اصلی جوندگان داشتن دو جفت دندان پیشین بلند و اسکنه ای شکل، یک جفت در آرواره بالا و یک جفت در آرواره پایین است. این دندان ها بدون ریشه هستند و دائماً رشد می کنند و حیوان برای ساییدن آن ها مواد مختلفی را می جود.


چنانچه یکی از این دندان ها به عللی بیفتد، دندان مقابل رشد زیادی می کند و اغلب سبب مرگ حیوان می شود.


سطح بیرونی دندان های پیشین سخت تر از سطح داخلی است و این باعث تیز شدن لبه دندان ها می شود. تمام جوندگان فاقد دندان های نیش هستند، دندان های پیش آسیا نیز در اکثر گونه ها وجود ندارد،

فضای خالی که به علت نبودن این دندان ها در دهان ایجاد می شود، «دیاستما» (Diastma) نامیده می شود. در مواقع ضروری حیوان قادر است با برگردانیدن دو طرف لب بالا، این فضای خالی را پر کند و با این عمل از ورود مواد جویده شده غیرضروری به قسمت عقب دهان جلوگیری می کند.

چشم های جوندگان که در دو طرف صورت قرار گرفته اند موجب می شود که جلو و پشت خود را کاملاً ببینند و خطر را به سرعت حس کنند. اندازه ی چشم ها بسته به نوع زندگی آن ها متفاوت است: در جوندگان حفار که اغلب زیر زمین زندگی می کنند چشم ها کوچک و گاهی زیر پوست مخفی هستند ولی در اکثر جوندگان شبگرد چشم ها درشت است. اغلب جوندگان دارای چهار انگشت در دست ها و پنج انگشت در پاها هستند.


اکثر جوندگان در تمام فصور سال فعال اند. بعضی در فصول سرد به خواب زمستانی فرو می روند و عده ی معدودی نیز در فصل تابستان که درجه حرارت محیط بالا و مواد غذایی نایاب است خواب تابستانی دارند. اکثر جوندگان، اجتماعی هستند، تولیدمثل زیادی دارند.


علت بقاء اکثر جوندگان را می توان در جثه ی کوچک، تولیدمثل زیاد و برای برخی از گونه ها خواب زمستانی و خواب تابستانی دانست. افزایش جمعیت آن ها بستگی به فراوانی غذا دارد. در شرایط نامناسب جهت کنترل جمعیت، در دستگاه تناسلی بعضی از جوندگان تغییراتی به وجود می آید که در نتیجه، میزان باروری بسیار کاهش یافته یا به کلی متوقف می شود.


از راسته جوندگان تاکنون هشت خانواده و 69 گونه در ایران شناسایی شده است.

سایت جامع حیوانات ایران