يوز ايراني بر خلاف يوز آفريقايي كه در علفزارهاي باز و ساوانها زندگي مي‌كند، عمدتا در بخشهای تپه ماهوری وکوهستانی مناطق نيمه بياباني و بياباني کشور زيست می نمايد. در گذشته، اين جانور در اغلب دشتهای نيمه شرقی کشور يافت می شد، ولی با از بين رفتن آهوان دشتزی و تحت تعقيب گرفتن توسط موتورسيکلتهای قدرتمند در دشتهای باز، يوزها ناچار شدند رو به مناطق تپه ماهوری و کوهستانی که زيستگاه قوچ و ميش و کل وبز بوده و از امنيت بيشتری برخوردار است، آورند.

در آفريقا، يوزپلنگها در دشتها و علفزارهای وسيع و باز که به اصطلاح ساوان ناميده می شود زندگی می کنند و تا آنجا که می توانند از جنگلها و بيشه زارها دوری می گزينند. ساوان ها زيستگاه انواع آنتلوپها و غزالهای آفريقايی بوده که طعمه های موردعلاقه يوزهستند و غير از شيرها و کفتارها که گاهی اوقات يوزها را می کشند، عامل تهديد کننده مهم ديگری وجود ندارد. گذشته از آن گودال های آب در بيشتر اوقات سال آب دارند و يوزها مشکل زيادی برای تأمين آب مورد نياز ندارند.

زيستگاه يوز ايرانی در گذشته دشتها و استپهای نيمه شرقی کشور که آهو و جبير نيز در آنها زندگی می کردند و بخشهايی از دشتهای آهوخيز غرب کشور را شامل می شد. درواقع هر منطقه ای را که زيستگاه اين دو گونه آهو محسوب می شد، به شرط برخوردار بودن از امنيت نسبی می توان زيستگاه بالقوه يوز نيز دانست.

ولی با کاهش جمعيت آهو و جبير بعلت شکار بی رويه، تخريب زيستگاه ها و افزايش ناامني بواسطه حضور شکارچيان مجهز به خودروها و موتورسيکلتهای قدرتمند صحرايی، يوزها ناچار شدند از زيستگاه های دشتی باز و وسيع به زيستگاه هايی که دارای عوارض طبيعی بيشتری بودند کوچ نمايند. از اين رو آنها تپه ماهورها و نواحی کوهستانی که از اطراف توسط دشتهای باز احاطه شده اند را انتخاب کردند. چرا که در اين زيستگاه ها ديگر مجالی برای شکارچيان موتورسوار نبود که آنها را تعقيب کرده و بگيرند. از سوی ديگر، به رغم کاهش جمعيت طعمه موردعلاقه شان يعنی آهو و جبير ، جمعيتهای خوبی از قوچ و ميش و کل و بز در اين نوع زيستگاه ها زندگی می کردند. گذشته از آن اين نوع زيستگاه ها با داشتن منابع آبی بيشتر و علوفه مناسبتر در مقايسه با دشتهای خشک، سمداران را از انجام مهاجرتهای طولانی در طول سال بی نياز می کردند و لذا يوزپلنگ ها در تمام طول سال بدون نياز به طی مسافتهای طولانی به غذا دسترسی داشتند.



همانطور که گفته شد زيستگاه های فعلی يوز بر خلاف تصور عامه و آنچه که در فيلمهای مستند ديده می شود، تپه ماهورها و مناطق کوهستانی است. در اين نوع زيستگاه ها، يوزها عمدتا در داخل دره ها و بستر خشک رودخانه هاي کويری که از داخل کوه شروع شده و به داخل دشت امتداد می يابد زندگی می کنند. يوزها آن بخشهايی را در کف دره ها و رودخانه ها برای راه رفتن ترجيح می دهند که از خاک نرمی پوشيده شده است. با اين حال اگر آنها مجبور شوند می توانند به راحتی در مناطق پوشيده از صخره و سنگلاخ هم زندگی کرده و شکار نمايند و حتی می توانند از صخره ها و کوه های مرتفع که صعود از آنها حتی برای انسان مشکل است، بالا رفته و قسمتهای مختلف قلمرو خود را برای بدست آوردن شکار، آب، پناهگاه و يا جفت در زمان جفت يابی زير پا بگذارند.

منابع آبی در اين نوع زيستگاه ها به عوامل مختلفی از قبيل بستر زمين، ميزان بارش ساليانه، دمای هوا، ارتفاع و موقعيت محل و غيره بستگی دارد. در ماه های بارندگی، جانوران با مشکل آب روبرو نيستند، آب باران در حفره های تخته سنگ ها جمع می شود و اصطلاحا سنگاب درست می کند. ولی با گرمتر شدن هوا، بسياری از سنگابها خشک شده و فقط تعدادی از چشمه های دائمی که از منابع زيرزمينی تغذيه می شود، باقی می مانند. اوج کمبود آب در ماه های گرم سال است که عموما در فاصله ماه های خرداد تا شهريور قرار دارد. خوشبختانه سازمان محيط زيست کشورمان آبشخورهايی را به صورت مصنوعی در بسياری از مناطق از جمله زيستگاه های يوزپلنگ ساخته است که در تمام ايام سال آب دارند و مورد استفاده حيات وحش قرار می گيرند.

پوشش گياهی اين زيستگاه ها عموما تُنُک بوده و در مناطق مختلف متفاوت است. مهمترين گونه های بوته ای زستگاه يوزپلنگ ايرانی عبارتند از کاروان کش، شور، اِفِدرا، قيچ، درمنه و گَوَن و از گونه های درختچه ای بايد از گز، تاغ، بَنه (پسته وحشی)، انجير و بادام وحشی نام برد. در فصل بهار زمين پوشيده از علف های سبز و تازه می شود و بوته ها و درختچه ها هم از اواخر زمستان شروع به گلدهی می کنند که همگی منابع غذايی خوبی را برای سمداران تأمين می کنند.

گونه های مختلفی از جانوران نيز در زيستگاه يوز زندگی می کنند. همانطور که پيش از اين توضيح آن رفت، قوچ و ميش و کل و بز از سُمداران اصلی اين زيستگاه ها هستند و در حاشيه اين مناطق که مابين کوه و دشت قرار دارد، می توان سمدارانی نظير آهو، جبير و گورخر را مشاهده نمود. از گوشتخواران بايد به پلنگ، گرگ، انواع گربه وحشی نظير کاراکال و گربه وحشی آسيايی، شغال و روباه اشاره کرد که گونه های بزرگ جثه تر را احتمالا می توان رقيب غذايی يوز در زيستگاهش دانست. کفتار نيز به تعداد بالا در زيستگاه های يوز وجود دارد. ساير پستانداران نظير تَشی، خرگوش و انواع جوندگان نيز ديگر همسايگان يوز در زيستگاهش هستند. از ميان پرندگان بايد از انواع پرندگان شکاری و همچنين پرندگانی مانند هوبره، کبک، تيهو و باقرقره نام برد. انواع خزندگان نظير مارمولکها، بزمجه ها و مارها نيز از ديگر ساکنان زيستگاه يوزپلنگ هستند.

انجمن یوزپلنگ ایران
گرد آوری شیرین شمشیری

توليدمثل يوزپلنگ

يوز در سن 20 تا 23 ماهگي ازلحاظ جنسی بالغ می شود. در ايران، يوزها عمدتا در نيمه نخست زمستان جفتگيری نموده و در اوايل بهار پس از 3 ماه آبستنی، 1 تا 4 توله در محلی امن به دنيا مي‌آورند.



توله ها در بدو تولد 30 سانتيمتر طول و تقريباً 300 گرم وزن دارند. رنگ بدن آنها خاكستري دودي بوده و موهای بلندی در سرتاسر پشت بدنشان وجود دارد که از کاربردهاي متعددی برخوردار است. مثلاً به نظر مي‌رسد كه به استتار آنها در ميان علف ها و بوته‌ها كمك مي‌كند. همچنين به عنوان يك نوع ابزار دفاعي تقليدي به كار مي‌رود كه سبب مي‌شود توله‌ها شبيه رودك عسل‌خوار به نظر برسند. در ايران در مناطقی که طعمه های بزرگ جثه يوز از فراوانی مطلوبی برخوردار است، يوز همراه با توله هايش بيش از ساير مناطق ديده شده و بر اساس مشاهدات صورت گرفته، به نظر می رسد که يوزها در ايران معمولا 2 تا 3 توله به دنيا می آوردند. همچنين در سالهای اخير در چند مورد 4 توله همراه با مادر در مناطق خارتوران، نای بندان و بافق مشاهده شده که بسيار اميدبخش است.

انجمن یوزپلنگ ایران
گرد آوری شیرین شمشیری

عادات غذايي يوزپلنگ

مطالعات نشان داده ‌اند كه طعمه های اصلي يوز ايراني قوچ و ميش Ovis orientalis، کل و بز Capra aegagrus،‌ جبير Gazella bennettii و آهو Gazella subgutturosaاست. همچنين، خيلی اوقات يوزها مبادرت به شکار خرگوش می نمايد. بررسی های انجمن يوزپلنگ ايرانی نشان داده که يوزها از انواع پرندگان نظير تيهو، روباه و ساير گوشتخواران کوچک جثه، انواع جوندگان، و انواع مارمولک ها (نظير آگاما) نيز تغذيه می نمايند. همچنين گزارشهای غيررسمی مبنی بر شکار گراز در مناطقی از شمال شرقی ايران بدست آمده است. حتی در مواردی ديده شده که بعضی انواع گياهان را نظير انجير وحشی يا ساير مواد گياهی را هم می خورد.



بررسي ها نشان داده كه يوز ايرانی، قوچ ها و کل های مسن را بيشتر ترجيح می دهد چون بخاطر جثه بزرگتر و شاخهای سنگينشان، چالاکی و سرعت عمل کمتری در مقايسه با ميش ها و بزها دارند و از سوی ديگر شکار آنها مقدار غذای بيشتری را دراختيار يوز قرار می دهد. از سوی ديگر بره ها و بزغاله ها هم بخش قابل توجهی را از شکارهای اين جانور تشکيل می دهند چون درمقايسه با ساير اعضای گله، توانايی کمتری برای فرار از دست شکارچی دارند. ليکن از آنجا که جثه کوچک و استخوان بندی ظريفی دارند، بقايای لاشه شکار شده آنها در طبيعت به ندرت پيدا می شود. يوز ايرانی برای شکار قوچ و ميش و کل و بز که در ارتفاعات زيست می کنند، احتمالا ناچار شده شيوه شکار خود را هم تغيير دهد و حتی گاهی اوقات برخلاف شيوه معمول يوزها و مانند روش پلنگ در کنار آبشخورها و چشمه های آب کمين می کند تا شکارش را بتواند در آن لحظه غافلگير کند. گذشته از آن به نظر می رسد که يوزهای ايرانی برای گرفتن شکارهايشان کمتر به انفجار سرعت فوق العاده شان نياز داشته باشند و عدم وجود فضای مناسب جهت انجام تعقيب و گريزهای طولانی و مانورهای فراوان، باعث شده که يوز ايرانی به تيزپايی عموزاده های آفريقايی خويش نباشند.



برخلاف تصور بسياری از مردم، بررسی ها در ايران نشان داده که يوز معمولا از دامهای اهلی مانند بز، گوسفند و شتر تغذيه نمی کند. البته شواهدی مبتنی بر حمله به دامهای اهلی در آفريقا وجود دارد و همين امر باعث ايجاد تعارض زياد ميان انسان و يوز در آن زيستگاه ها شده است ولی تاکنون گزارش مستندی (به غير از چند مورد معدود در شمال شرقی ايران) مبنی بر حمله به دامهای اهلی توسط يوز در ايران وجود نداشته است. متأسفانه بسياری از دامداران و شتردارانی که در زيستگاه های يوز زندگی می کنند، به اشتباه تصور می کنند که اين جانور دشمن دامهای آنهاست. به اين خاطر اگر يوزی را در نزديکی گله خود ببينند برای جلوگيری از شکار دامهايشان بی درنگ درپی از پا درآوردن آن می روند. همچنين اگر بچه شتری مفقود شود، آنرا به يوز نسبت می دهند که آنرا شکار کرده است و اولين يوزی که می بييند را از پای درمی آورند. درصورتيکه جانوران ديگری باعث اين تلفات شده اند. گرگ مهمترين دشمن دامهای اهلی است. کاراکال يا سياهگوش نيز دو نوع از انواع گربه سانان هستند که به سبب شباهت های ظاهری از لحاظ الگوی پوستی يا جثه به يوز در اغلب موارد با اين جانور اشتباه گرفته می شوند. شغال و کفتار هم از ديگر گوشتخوارانی هستند که ممکن است به دامهای اهلی حمله نمايند. متأسفانه در طول ساليان اخير، چندين قلاده يوزپلنگ ايرانی بخاطر اين تفکر نادرست از پا در آمده اند.

انجمن یوزپلنگ ایران
گرد آوری شیرین شمشیری

__________________

اريخچه يوزپلنگ در ايران

قبل از جنگ جهاني دوم، جمعيت يوزپلنگ در حدود 400 قلاده بود که تقريبا در تمام مناطق استپي و بيابانی نيمه شرقي کشور و قسمتي از نواحي غربي کشور نزديک مرز عراق ديده مي شد. ولي وجود خودروهاي جيپ رها شده پس از جنگ، سرآغاز کاهش اساسی درجمعيت اين جانور گرديد که خود عمدتا معلول کشتار بی رحمانه آهو به عنوان طعمه اصلی اين جانور بوده است . در نتيجه جمعيت يوزپلنگ به شدت کاهش يافت. در سال 1335کانون سابق شکار ايران اعلام نمود که آهو و در سال 1338 يوزپلنگ جزو جانوران حمايت شده هستند.



جمعيت آهو در بسياري از مناطق رو به افزايش نهاد که اين باعث افزايش جمعيت يوزپلنگ نيز گرديد. مشاهده يوزپلنگ در مناطق مختلف به خصوص داخل زيستگاههای آهو افزايش يافت که اين احيای جمعيت معلول قوانين و مقررات حفاظتي بود که اعمال شد. در ميانه دهه 1350، جمعيت يوزپلنگ در در ايران 200 تا 300 قلاده تخمين زده مي شد. در خوش ييلاق مشاهده يوزپلنگ بسيار عادی بود (براي مثال در دو مورد مختلف در سال 1970 و 1973، 13 و 9 يوز تنها در عرض چند ساعت گشت در منطقه مشاهده گرديد). قلمرو يوزپلنگ تقريبا تمام مناطق کويري نيمه شرقي کشور بود که جمعيت انسانی آن زياد نبود. در سال 1357، همزمان با وقوع تحولات سياسی در ايران، حفاظت ازحيات وحش براي چندين سال دچار اختلال گرديد. اغلب مناطق به وسيله دامداران اشغال و دشتها و استپهای باز جولانگاه ماشين هاي کمک دار و موتورسيکلت های قدرتمند گرديد که گونه هاي کويري مثل آهو، جبير، گورخر و همچنين يوزپلنگ را تعقيب مي کردند. جمعيت آهو در بسياري از مناطق کاهش يافت و يوزپلنگها مجبور شدند تغيير زيستگاه داده تا در دامنه کوهها و تپه ماهورها از دست هجوم و مزاحمت انسانها در امان بمانند. از طرف ديگر به علت کاهش قابل توجه تعداد آهو، يوزپلنگ ها مجبور شدند که به منابع غذايي ديگري مثل قوچ و ميش و کل و بز که در مناطق کوهستاني محل زيستشان چندان مانند آهو تحت فشار انسان قرار نداشتند، روی آورند. پناهگاه حيات وحش خوش ييلاق که زماني مناسبترين محل براي زندگي يوزپلنگ در آسيا بود تقريبا به طور کامل از بين رفت و آخرين يوزپلنگ در اين منطقه در سال 1362ديده شد. يوزپلنگ از بسياري از مناطق زيست خود ناپديد شده و به بعضي مناطق دور از دسترس که در آنجا طعمه و امنيت مناسبی وجود داشت محدود گرديد.

امروزه جمعيت يوزپلنگ در کشورمان در خطر انقراض قرار دارد بدين معنا که اگر هر چه زودتر اقدامی برای حفظ آن نکنيم، اين جانور با همان سرعتی که می دود، روبه انقراض مي روى و به زودی به سرنوشت شير ايرانی و ببر مازندران دچار خواهد شد و برای هميشه از سرزمينمان رخت برخواهد بست. وضعيت امروزی اين جانور در کشورمان معلول بی توجهی ما انسانهاست. يوزپلنگ ميراث طبيعی ماست و نه تنها به ايرانيان بلکه به تمام انسانهای سرتاسر اين کره خاکی تعلق دارد. اين وظيفه ماست که اين امانت را به نسلهای بعد از خود برسانيم. بيش از 40 سال است که برای حفاظت از اين گونه در کشورمان اقداماتی صورت گرفته که بعضا نتايج قابل توجهی نيز به دنبال داشته است و بيش از 20 سال است که در ميان کشورهای آسيايی يوزپلنگ توانسته تنها در کشور ما به بقای خود ادامه دهد و اين مايه غرور و افتخار ما ايرانيان است که توانستيم اين ميراث طبيعی را همچنان حفظ نماييم.


انجمن یوزپلنگ ایران
گرد آوری شیرین شمشیری

__________________

آينده پلنگ در ايران

از ابتدای سال 1387 تا اسفند ماه همين سال، بيش از 13 پلنگ در نقاط مختلف کشور مستقيما بوسيله انسان ازبين رفته است. از اين تعداد، بيش از 12 مورد (92%) آنها مستقيما بواسطه شکار توسط انسان ازپا درآمده اند. اين نسبت بالا نشانگر وضعيت وخيم و بحرانی اين گربه سان ارزشمند کشورمان بوده و هشداردهنده آينده ای تاريک برای پلنگ ايرانی می باشد. به اين تلفات بايد تعداد بيشتری موارد گزارش و منتشر نشده را نيز اضافه نمود. تلفات بالای پلنگ بخصوص در سالهای اخير متأسفانه گاهی اوقات به افزايش جمعيت و مناسب بودن وضعيت آن تعبير شده است.



براساس مطالعات صورت گرفته توسط انجمن يوزپلنگ ايرانی در زمينه بوم شناسی توليدمثل پلنگ در ايران، اين زيرگونه در زيستگاه های کشور در اکثريت قريب به اتفاق موارد، نتوانسته بيشتر از 2 توله را به سال دوم زندگی که مرز استقلال از مادر است، برساند و اين درحالی است که بخش قابل توجهی از اين موارد، تنها يک توله حاصل تلاش مادر در هر زايمان بوده است. جهت مقايسه بايد گفت که در يوزپلنگ ايرانی ميانگين توله هاي همراه با مادر بيش از 2 توله می باشد. براين اساس به نظر می رسد پلنگ ايرانی طعمه خواری است که از توليد و نرخ رشد جمعيت بالايی برخوردار نمی باشد. از سوی ديگر، خشکسالی سالهای گذشته احتمالا عامل محدودکننده ای برای افزايش جمعيت سمداران به عنوان طعمه های پلنگ بوده و از همين رو نمی توان انتظار داشت که شرايط طبيعی مساعدی برای پلنگها برای افزايش جمعيت داشته باشند. عدم تقويت حفاظت و فشار جمعيت انسانی نيز هر گونه اميدی را کمرنگ می سازد.




درعين حال، از آنجا که بخش عمده ای از اين تلفات در نزديکی سکونتگاه های انسانی رخ داده، احتمالا مبين فقدان يا کمبود طعمه های طبيعی در ارتفاعات بالادست و بالطبع نزديک شدن اين گوشتخواران به سکونتگاه های انسانی می باشد و نه افزايش جمعيت پلنگ. به عبارت ديگر، افزايش تعارض مردم محلی و پلنگ منجر به افزايش گزارشهای مربوطه و به اشتباه تعبير به افزايش جمعيت شده است. بخش عمده ای از اين تلفات مربوط به پلنگهای جوان و در حاشيه مناطق حفاظت شده يا در داخل مناطق آزاد است و کمترين درصد تلفات در داخل مناطق حفاظت شده و پارک های ملی است. اين بدان معناست که در حال حاضر از يک سو "نقاط داغ" پلنگ در سرتاسر کشور کمتر از مناطق آزاد و زيستگاه های حاشيه ای در معرض تهديد بوده و از سوی ديگر، پلنگ های کشته شده بخصوص در حاشيه مناطق حفاظت شده احتمالا افرادی هستند که پس از رسيدن به سن استقلال از مادر، سرزمين مادری را برای يافتن قلمرو جديد ترک نموده اند. ولی از آنجا که قلمروهای مناسب در داخل مناطق حفاظت شده عموما توسط پلنگهای غالب تر اشغال شده اند، ناچارا به حواشی و مناطق آزاد و بالطبع نزديکی سکونتگاه های انسانی رانده شده اند. با اين روند موجود و همچنين تشديد خشکسالی ها که بر جمعيت طعمه ها تأثيرگذار خواهد بود، معلوم نيست که چه بر سر پلنگ ايرانی در کشوری که بيش از 65% اين زيرگونه را درخود جای داده، خواهد رفت.




مناطق آزاد متصل کننده جزاير زيستگاهی پلنگها در سرتاسر کشور می باشند، ليکن احتمال تداوم بقای هر فرد پلنگ در خارج از مناطق حفاظت شده بطورقابل توجهی پايين است. درعين حال، تعريف مناطق حفاظت شده و پارکهای ملی جديد با توحه به روند توسعه و افزايش جمعيت انسانی، درخيلی موارد امکان پذير نمی باشد. واقعا چه راهکاری برای حل اين معضل روبه رشد وجود دارد؟

انجمن یوزپلنگ ایران
گرد آوری شیرین شمشیری

__________________
فرق انسان و سگ در آن است كه اگر به سگي غذا دهي هرگز تو را گاز نخواهد گرفت

مهمان جديد مياندشت

يوزپلنگ جوان پارک پرديسان تهران به خانه جديد خود در پناهگاه حيات وحش مياندشت منتقل گرديد. اين يوزپلنگ جوان در تاريخ 6 آذرماه سال جاری از پارک پرديسان زنده گيری شده و درحضور جمع زيادی از مسئولين دولتی ملی و محلی، اتحاديه جهانی حفاظت و فعالان و تشکل های زيست محيطی، در محيط تازه خود رهاسازی گرديد. اين محيط بزرگ 12 هکتاری طی ماه ها تلاش شبانه روزی اداره کل حفاظت محيط زيست خراسان شمالی و اداره حفاظت محيط زيست شهرستان جاجرم در منطقه دوشاخ واقع در شمال شرقی پناهگاه حيات وحش مياندشت احداث گرديده و اميد است بتواند مکان امنی برای اين يوز جوان باشد.




خرگوش وحشی غذای اصلی يوز نر جوان را در اين محل تشکيل می دهد که به صورت مرتب از طبيعت زنده گيری شده و در داخل محوطه وسيع کوشکی رهاسازی می گردد تا بتواند آنرا شکار نمايد. البته لازم به ذکر است که براساس بررسی های صورت گرفته توسط انجمن يوزپلنگ ايرانی طی نيم دهه گذشته در اين منطقه، خرگوش کمتر از 20% رژيم غذايی خرگوش را در مياندشت تشکيل می دهد و از اين رو، گرفتن خرگوشها از محيط طبيعی احتمالا تأثير چندانی بر جمعيت يوزهای وحشی مياندشت نخواهد گذاشت. درعين حال، برخی وعده های غذايی اين يوز با گوشت گوساله تأمين می گردد که به منظور جلوگيری از بروز بيماری های استخوانی رايج در ميان يوزپلنگها، گوشتها آغشته به پودر کلسيم در اختيار جانور قرار داده می شود. طی روزهای نخست، اين يوزپلنگ عمدتا به گشت پيرامون فنسها می پرداخت تا بتواند راهی به فضای خارج بيابد، ولی پس از مدتی عادت نموده و روزها را به استراحت در خانه وسيع خود می گذراند. گاهی اوقات نيز به گشت ميان بوته ها پرداخته و با دست به آنها ضربه می زند تا شايد خرگوشی درحال استراحت را يافته و شکار کند.



پناهگاه حيات وحش مياندشت ميزبان "مرکز تحقيقات يوزپلنگ آسيايی در شرايط نيمه طبيعی" است که با ورود اين يوز نر جوان فعاليت خود را رسما آغاز نموده است. اين يوز در پاييز سال 1386 در سن حدودا 8 ماهگی براساس گزارشهای تأييد نشده توسط فردی طبيعت دوست بنام کوشکی از شکارچيان در شرق خارتوران (نزديک به مياندشت) خريداری شده و دراختيار سازمان حفاظت محيط زيست قرار داده شد. اين يوزپلنگ طی يک سال گذشته در پارک طبيعت پرديسان تهران به زندگی خود ادامه داد و درحال حاضر، در مياندشت در محوطه وسيعی زيست می نمايد.



انجمن یوزپلنگ ایران
گرد آوری شیرین شمشیری

__________________

يک فرصت استثنايی برای پلنگ ايرانی

يک قلاده پلنگ كه در محل نگهداري مرغها در يكي از خانه هاي روستاي چالي در منطقه كوهستاني از توابع شيرگاه سوادكوه به دام افتاده بود، با استفاده از اسلحه بي هوشي، بي هوش و زنده گيري شد. اين توله پلنگ ماده كه در حين عمليات زنده گيري زخمي شده بود، به منظور بهبودي كامل به پناهگاه حيات وحش سمسكنده ساري منتقل شده وتحت درمان است. توله پلنگ مذکور بسيار پرخاشگر بوده و درحال حاضر در داخل يک قفس کوچک نگهداری می شود. نظر به آنکه اين پلنگ در مازندران زنده گيری شده، پيشنهاد می شود که نام آن "کيجا" گذاشته شود که در گويش مازندرانی به معنای "دختر" می باشد.

لازم به ذکر است که از سال 1379، يك قلاده پلنگ ايراني نر در موزه دارآباد تهران نگهداري مي شود که از بهشهر استان مازندران به اين موزه منتقل گرديد. نام اين پلنگ "ريکا" است که به معنای پسر می باشد. طی اين سالها تلاشهاي فراوانی از طرف مسئولين موزه مذکور برای آوردن جفت براي اين حيوان صورت گرفت، ليکن تا به امروز بدون نتيجه ماند. حتی تلاشهاي اندکی برای همکاری با باغ وحش مشهد که درحال حاضر يک قلاده پلنگ ايراني ماده دراخيتار دارد، صورت گرفت، ولی نتيجه ای به دنبال نداشت. با زنده گيري اين توله پلنگ ماده چندماهه از سوادكوه مازندران که ديگر امكان رهاسازي آن در طبيعت وجود ندارد، به نظر می رسد که فرصت خوبی پيش آمده تا با انتقال اين توله ماده از مازندران به موزه دارآباد و جفت نمودن آن پلنگ نر مازندرانی بتوان گامی مهم درجهت تكثير اين زيرگونه در اسارت برای نخستين بار در کشور برداشت. البته اين بدان معنا نيست که توله های حاصله امکان رهاسازی در طبيعت را داشته باشند.



پلنگ ايراني در بيشتر باغ وحشهاي اروپا و آمريكا وجود دارد و از زيرگونه هاي مهم و پرطرفدار باغ وحش هاي آنها محسوب مي گردد، بطوريکه امروزه مديران اين باغ وحشها برنامه و مراقبتهاي ويژه ای برای نگهداری و تکثير اين زيرگونه اجرا می نمايند. بنابراين، تکثير آن در کشوری که اين پلنگ نام آنرا يدک می کشد (باتوجه به شرايط پيش آمده که اين پلنگ قابل رهاسازی در طبيعت نمی باشد)، راه حل منطقی برای سرنوشت اين ماده پلنگ جوان می باشد.



انجمن یوزپلنگ ایران
گرد آوری شیرین شمشیری

به دنبال پلنگ در بلوچستان

بلوچستان ايران يکی از بکرترين و ناشتاخته ترين مناطق کشور به شمار می رود که کمتر در زمينه حيات وحش آن مطالعه شده است. گفته می شود که پلنگ تنها در چند منطقه معدود در اين بخش از ايران باقی مانده ولی تابحال مطالعه ای درخصوص وضعيت اين گونه درحال انقراض در اين استان صورت نگرفته است. منطقه حفاظت شده کوه بيرک با وسعت بيش از 70 هزار هکتار را بايد مهمترين زيستگاه پلنگ در بلوچستان ايران به شمار آورد که باور وجود آثار و علائم فراوان از پلنگ در اين منطقه در نزديکی مرز پاکستان تا پيش از ديدن آن برای کسی ساده نيست، ولی بايد گفت که اين منطقه دارای جمعيت بالنسبه مناسب از اين گربه سان زيبا می باشد.



پلنگ تعارض بسيار شديدی با عشاير بلوچ ساکن در اين منطقه دارد بطوريکه طی دوسال گذشته به کرات به گله های عشاير بلوچ حمله کرده و بطور متوسط هر ماه بين 10 تا 20 بز اهلی را شکار کرده است. در بررسی رژيم غذايی پلنگ در اين منطقه، بقايای بزاهلی، روباه و جوندگان که توسط اين جانور مورد استفاده قرار گرفته بود، يافت شد. براساس بررسی های صورت گرفته، گونه های زير به عنوان طعمه مورد استفاده پلنگ در اين منطقه قرار گرفته است: کل و بز، تشی، روباه، بز اهلی، الاغ، سگ گله و جوندگان.

مهمترين طعمه وحشی پلنگ در اين منطقه کل و بز است که تراکم بسيار پايينی دارد. ظاهرا پيش از خشکسالی های سالهای گذشته، تراکم طعمه وحشی در اين منطقه همچنان پايين بوده و پلنگها نيز برای تأمين بخشی از نياز غذايی خود لاجرم از بزهای اهلی تغذيه می کردند. ولی امروزه به دليل آنکه اندازه گله های بز عشاير به دليل خسارت ناشی از خشکسالی بسيار کاهش يافته ميزان خسارتی که مردم به دليل حمله پلنگ می بينند قابل توجه شده است. از نکات جالب بايد عنوان نمود که مردم اعتقاد دارند اگر پلنگها را بکشند خشکسالی ادامه می يابد و همين خود باعث گرديده که تابحال پلنگها بتوانند جان سالم به در ببرند.

براساس بررسی های صورت گرفته در تنها بخش کوچکی از اين منطقه، ردپای دو قلاده پلنگ مختلف در محدوده ميانی بيرک شناسايی گرديد که يکی از آنها احتمالا يک پلنگ جوان 4-3 ساله و ديگری بزرگتر می باشد. ردپاها حاکی از اندازه نه چندان بزرگ پلنگهای اين محدوده از کشور در مقايسه با قسمتهای شمالی داشت. به منظور ثبت حضور پلنگ در اين منطقه، مسيرهای گدار پلنگ مورد شناسايی قرار گرفته و 3 دستگاه دوربين تله ای آنالوگ با قابليت گرفتن 9 تصوير در هر لحظه در اين مسيرها کار گذاشته شد.



منطقه حفاظت شده کوه بيرک با وسعت 73217 هکتار، در فاصله 100 کيلومتری شهرستان سراوان در بخش بلوچستان استان سيستان و بلوچستان واقع گرديده است. اين منطقه در بخش زابلی شهرستان سراوان واقع شده و اداره محيط زيست اين شهرستان مسئوليت حفاظت از اين منطقه را برعهده دارد. بلندترين ارتفاع اين منطقه 2740 متر از سطح درياها بوده و حدود 100 ميليمتر درسال ميانگين بارش آن می باشد. نمای کلی اين منطقه يک رشته کوه صخره ای و صعب به طول حدود 100 کيلومتر و عرض متوسط کمتر از 10 کيلومتر می باشد که در جهت شمال غربی تا جتوب شرقی از جنوب شهرستان خاش تا بخش زابلی (که به تازگی به شهر ارتقا يافته است)، امتداد دارد.


اين منطقه يکی از زيستگاه های مناسب پلنگ در جنوب شرقی کشور به شمار می رود که جمعيتی از اين گونه درمعرض خطر (Endangered) (IUCN 2006) را در خود جای داده است. نظر به آنکه طبق آخرين مطالعات صورت گرفته در جهان، پلنگ های جنوب ايران بيشتر به پلنگهای پاکستان شباهت دارند تا پلنگهای شمال کشور، از اين رو به نظر می رسد که مطالعه درباره پلنگهای جنوب شرق کشور از اولويت بالايی برخوردار است. براين اساس، منطقه بيرک بدون شک يکی از بهترين زيستگاه ها برای انجام چنين مطالعه می باشد. از سوی ديگر، نظر به تعارض بالای پلنگ و جوامع انسانی به دليل شکار بزهای اهلی توسط اين گوشتخوار، آينده اين گونه در منطقه از يک سو و ضرر و زيان وارده شده به مردم از سوی ديگر همواره ضرورت انجام پژوهشی درخصوص وضعيت پلنگ در اين منطقه را بيش از پيش ايجاب می نمايد.



محل خواب پلنگ سر خط الرأس

انجمن یوزپلنگ ایران
گرد آوری شیرین شمشیری