کثر خانم های ایرانی براین باور غلط هستند که گربه بوسیله انتقال انگل توکسوپلاسموز به خانم ها باعث نازائی آنها میشود!!!! این شایعه به هیچ وجه صحت ندارد و در هیچ کجای دنیا چنین چیزی شنیده نمیشود. بهتر است برای کسب اطلاعات ییشتر مقاله زیر را به دقت مطالعه کنید و گربه ها را بخاطر شایعات بی اساس از کنار خود نرانید.
توکسوپلاسموز (به انگلیسی: Toxoplasmosis) عبارت است از یک عفونت تک یاخته‌ای با انگل میکروسکوپی به نام توکسوپلاسما گوندی که در انسان‌ها و بسیاری از گونه‌های پستانداران و پرندگان ایجاد میشود. در صورتی که تخم انگل توسط حیوانات خونگرم (پرندگان و پستانداران) خورده شود، انگل داخل بافتها تکثیر شده و بدون ایجاد علائم ظاهری کیست های بسیار کوچک میکروسکوپی را در بافتهای مختلف ایجاد می کند. این کیست ها توسط سیستم ایمنی افراد معمولی به شدت مهار شده و معمولا تا پایان عمر هرگز مجددا فعال نمی شوند. تنها در افرادی که به دلیل بیماری هایی مانند ایدز و یا شیمی درمانی شدید دچار ضعف سیستم ایمنی شده باشند ممکن است کیست های قدیمی مجددا فعال شوند که در این صورت با درمان آنتی بیوتیکی درمان می شوند.
شکل‌شناسی (مرفولوژی)
انگل دارای اشکال مختلفی میباشد که‌عبارتند از:
۱ – شکل آزاد: شکل آزاد انگل که درخون و لنف وجود دارد قوسی شکل‌است و سلولهای مختلف اکثرپستانداران (به جز گلبولهای قرمزبدون هسته) را مورد تهاجم قرارمی‌دهد.
۲ – کیست کاذب: به سلول هسته دارحاوی انگل، کیست کاذب گویند.
۳ – کیست نسجی: انگل پس از یکی‌دوباره تقسیمات داخل سلولی درسلولهای هسته‌دار، به قسمت‌های‌مختلف بدن مثل چشم، قلب، ریه، مغز،عضلات و کبد می‌رود و در آنجا مستقرمی‌شود و کیست نسجی (بافتی) راتشکیل می‌دهد.
۴ – اووسیست: در نتیجه سیر جنسی‌انگل ایجاد میشود.
چرخه زندگی انگل
الف – سیکل غیر جنسی:
انسان یا هر میزبان دیگری با خوردن اشکال اووسیستی از طریق سبزیجات،خاک، مواد غذایی آلوده با کیست‌نسجی به همراه گوشت و جگر و سایرنسوج گاو، گوسفند، خوک، بز و پرنده‌آلوده میشود. در روده میزبان، انگل به هر شکلی که وارد شده (اووسیست یاکیست نسجی) آزاد میشود و حداکثر پس از ۶ ساعت از طریق عروق روده خود را وارد دستگاه گردش خون میکند، در این هنگام ارگانیسم فقط سلولهای هسته دار خون‌میزبان را انتخاب میکند و وارد سلول هسته‌دار میزبان میشود، در سلولهای هسته‌دار شروع به تقسیم شدن میکند (انگل دراین حالت به نام کیست کاذب نامیده میشود). پس از تقسیمات، کیست‌کاذب پاره میشود و مجددا انگل‌هاآزاد می‌شوند و به سلول هسته دار دیگری حمله ور شده که پس از ۲ بارتقسیم همراه با خون به طرف سایرقسمتهای بدن حرکت می‌کنند و درآنجا مستقر میگردند و منجر به‌تشکیل کیست نسجی (بافتی) می‌شوند.
ب – سیر جنسی:
گربه و گربه سانان با خوردن نسوج‌آلوده به کیست نسجی مبتلا می‌شوند.در روده کیست نسجی پاره وانگل آزاد میشود و به نسوج روده حمله میکند و درون سلولهای روده قرار می‌گیرد و شروع به تقسیم‌کرده سپس سلولهای روده را پاره‌می‌کند و خارج میشود، بعضی از این‌سلولها تبدیل به سلول جنسی یاگامتوسیت می‌شوند. از ترکیب سلول‌جنسی نر با ماده، سلول زایگوت یاتخم، حاصل میشود که همراه مدفوع‌گربه به شکل اووسیت نارس به محیط بیرون دفع می‌گردد.
توکسوپلاسموز در گربه
گربه ها تنها یک بار در طول عمر خود به این انگل آلوده می شوند و 3 روز بعد از خوردن کیستهای داخل گوشت خام شروع به دفع تخم انگل از طریق مدفوع خود می کنند و این دفع انگل حداکثر تا 3 ماه ادامه می یابد و سپس تا پایان عمر گربه حتی اگر مجددا با انگل در تماس باشد هم به دلیل ایجاد ایمنی دیگر تخم انگل را دفع نخواهد کرد.
به این ترتیب مشاهده می کنید که گربه ها تنها در صورت آلودگی برای مدت 3 ماه می توانند منبع آلودگی باشند.
چگونه بدانیم گربه ما آلوده است
با انجام یک تست سرمی توکسوپلاسما و آزمایش مدفوع می توان به سادگی متوجه شد که آیا گربه می تواند برای سلامتی ما مضر باشد یا نه.
در صورتی که گربه از نظر سرمی مثبت باشد (یعنی قبلا به انگل آلوده شده است) ولی در آزمایش مدفوع انگل دفع نکند به این مفهوم است که این گربه هرگز تا پایان عمر خود انگل دفع نخواهد کرد و بی خطر است.
در صورتی که گربه در تست سرمی مثبت بوده و در مدفوع تخم انگل مشاهده شود به این معنا است که گربه به تازگی آلوده شده و حداکثر تا 3 ماه انگل دفع خواهد کرد و پس از آن کاملا از این نظر بی خطر خواهد شد.
در صورتی که گربه از نظر سرمی منفی باشد (یعنی تا کنون به انگل توکسوپلاسما مبتلا نشده) که مسلما از نظر مدفوع نیز منفی خواهد بود. در این صورت این گربه در حال حاظر کاملا بی خطر است ولی در صورتی که از گوشت یا مرغ خام تغذیه کند و یا با خاک پارک و خاک آلوده تماس داشته باشد ممکن است آلوده شده و تا 3 ماه انگل دفع کند.
با توجه به موارد بالا متوجه می شوید که گربه ها در صورت آلودگی تنها در مدت زمان کوتاهی از عمر خود ناقل بیماری هستند.
از نظر علمی و عملی مشخص شده که احتمال آلودگی انسان از طریق تماس با موی گربه و یا نوازش کردن گربه در گربه ای که در حال دفع انگل است بسیار ناچیز است و آن در صورتی است که موی گربه به مدفوع آن آلوده شده باشد.
روش های انتقال توکسوپلاسما به انسان
تک‌یاخته، توکسوپلاسما گوندی معمولاً به یکی از روش‌های زیر منتقل می‌گردد:
۱. خوردن یا تماس با گوشت آلوده به این مفهوم که حتی چاقوی آشپرخانه ای که گوشت با آن خرد شده و یا تخته خرد کردن گوشت و حتی قطرات آب گوشت خام که روی میز و لوازم آشپرخانه ریخته شده و نیز تماس دست دارای خراشیدگی و زخم با گوشت خام و نیز خوردن کباب یا استیک کم پخته شده نیز می توانند این انگل را به انسان منتقل کنند.
۲. خوردن تخم های فعال شده انگل (تخم انگل دفع شده از مدفوع گربه های مبتلا که به مدت 2 تا 3 روز در محیط مرطوب و نسبتا گرم باقی مانده و فعال شده باشد)
۳.انتقال خون
۴.زن بارداری که دچار عفونت می‌گردد، می‌تواند آن را به جنین منتقل کند.
در افراد با ایمنی تضعیف شده بیماری خطرناکتر است
انسان در واقع میزبان واسط انگل توکسوپلاسماست و در صورت ورود این انگل به بدن ما، در بدن کیست های بسیار ریز میکروسکوپی تشکیل می دهد که به سرعت توسط سیستم ایمنی افراد سالم مهار شده و اغلب تا پایان عمر فعال نمی شود. این اتفاق تنها یک بار در طول عمر هر فرد رخ می دهد و از آن پس فرد در برابر این انگل ایمن خواهد شد.
در افرادی که به دلایلی مانند ابتلا به ایدز و یا شیمی درمانی شدید سیستم ایمنی بسیار تضعیف شده است ممکن است در برخی مواقع این کیست ها مجددا فعال شوند که در این صورت با آنتی بیوتیک های مخصوص درمان می شود. این افراد همواره از طریق خوردن و تماس با گوشت قرمز و سفید نیز در معرض آلودگی مجدد هستند.
آنچه که اغلب در جامعه ایجاد نگرانی می کند ابتلای زنان باردار به این انگل است که در میان مردم به نازایی ناشی از گربه شهرت یافته است.
با توجه به توضیحات بالا، احتمال آلودگی به انگل توکسوپلاسما از طریق مواد غذایی بسیار بیشتر از مدفوع گربه است و نیز تماس با مدفوع گربه در دوران پیش از بارداری نیز مضر نبوده و حتی در دوران بارداری هم با توجه به مطالب گفته شده تقریبا بی خطر است.
به طور کلی به تمامی بانوان توصیه می شود که پیش از بارداری و یا در اوایل بارداری با آزمایش سرمی توکسوپلاسما از وضعیت سابقه ابتلای خود مطلع شوند تا بتوانند سلامتی فرزندشان را با رعایت اصول بهداشتی ذکر شده تضمین نمایند.
همچنین در مورد افرادی که باردار نیستند و به دلیل ترس از توکسوپلاسموز از نگهداری گربه خود داری می کنند نیز با توجه به مطالب گفته شده نگهداری و تماس با گربه نمی تواند در ایشان ناباروری یا بیماری در رابطه با توکسوپلاسموز ایجاد کنند و نمی بایست از این نظر دچار تردید باشند. به ویژه در صورتی که گربه آنها خانگی بوده و از گوشت خام تغذیه نکند جای هیچ گونه نگرانی وجود نخواهد داشت.
اگر در فاصله 6 ماه قبل از بارداری، خانمی آلوده به انگل توکسوپلاسما شود و بیماری بهبود یابد، دیگر مستعد دریافت عفونت نیست و هیچ خطری نوزاد او را تهدید نمی‌کند.
آن چه باعث خطر میشود، عفونت مادر در دوران بارداری است که باعث سرایت انگل به نوزاد میشود.
بروز بیماری
بیماری به چند شکل در انسان بروز میکند:
۱. توکسوپلاسموز مادرزادی (از مادر دچار عفونت به جنین منتقل می‌گردد)؛
۲. توکسوپلاسموز چشمی (رتینوکوروئیدیت نیز خوانده میشود که معمولاً حاصل توکسوپلاسموز مادرزادی است ولی علایم ممکن است در جوانی ایجاد شوند)؛
۳. توکسوپلاسموز حاد در فرد سالم؛
۴.توکسوپلاسموز حاد در فرد دچار نقص ایمنی (افراد مبتلا به ایدز یا سرطان یا افرادی که داروهای سرکوبگر ایمنی مصرف می‌کنند).
علایم شایع
معمولا80 تا 90 درصد افراد آلوده بدون علامت هستند، در افراد بیمار تب، تورم غدد لنفاوی، خستگی، درد عضلانی، گلودرد، رتینیت (التهاب شبکیه)، بثورات جلدی (گاهی) داریم.
تشخیص شامل شرح حال طبی، معاینه فیزیکی و بررسی‌های آزمایشگاهی خون برای تشخیص عفونت است.
درمان
معمولاً برای فرد سالم، غیرباردار و بدون علامت درمان لازم نیست. برای کودک زیر ۵ سال داروهایی تجویز می‌گردد تا از عوارض چشمی پیشگیری شود. در زنان باردار بیماری به جهت احتمال درگیری جنین بسیار حائز اهمیت است. در بیمار دچار نقص ایمنی، درمان با دارو صورت می‌گیرد. نوزادان دچار عفونت با دارو درمان می‌شوند (چه با علامت چه بدون علامت زیرا میکروب‌ها می‌توانند پس از تولد تکثیر یابند).در ضمن در بعضی موارد که این بیماری از خود عوارض چشمی نشان داده باشد اگر کامل درمان نشود ممکن است بعد از گذشت 5 تا 10 سال دوباره عود کند و نیاز به درمان مجدد داشته باشد
پیریمتامین، سولفادیازین یا تری‌سولفاپیریمیدین‌ها به مدت ۴-۳ هفته و اسید فولیک برای کاهش عوارض جانبی پیریمتامین غالباً تجویز می‌شوند. کورتیکواستروئیدها، در صورت لزوم، برای کاهش التهاب.
منابع:
مجله پزشکی
دانشنامه ویکی پدیا
وب سایت رسمی پزشکان بدون مرز