دوبله، صدای خوب نمی‌خواهد
یادش بخیر وقتی در دوران کودکی از مدرسه به خانه می‌آمدیم، تلویزیون را به عشق دیدن پسر شجاع روشن می‌کردیم و این شخصیت محبوب کارتونی با صدای ظریف صحبت می‌کرد و هر روز ماجرایی را رقم می‌زد. گوینده این صدای محبوب، «مهوش افشاری» است. او هنگامی‌که 13 ساله بود به واسطه یکی از دوستان به «عطاء ا... کاملی» که مدیر دوبلاژ بود معرفی شد و به شکل حرفه ای فعالیت در عرصه دوبله را آغاز کرد. «افشاری» در گفت وگو با خراسان شمالی از پایین بودن دستمزدها گله مند است و می‌گوید: طی 40 سال فعالیتم، دستمزدهایمان تغییر زیادی نکرده است. با او درباره دوبله و خاطرات فعالیت در این عرصه طی سال‌های گذشته به گفت وگو نشستیم.
دوبله در آثار تلویزیونی و پویانمایی‌ها، از جایگاه ویژه ای برخوردار است و در درک بهتر آن‌ها بسیار مؤثر است. خوشبختانه کشور ما به لحاظ داشتن هنرمندانی چیره دست در این زمینه، در زمره بهترین‌ها قرار دارد. مهوش افشاری یکی از این هنرمندان است که با صدای زیبای او در بسیاری از پویانمایی‌ها آشنا هستیم. وی علاوه بر گویندگی، مدیریت دوبلاژ آثار مختلف تلویزیونی، سینمایی و پویانمایی را برعهده دارد. برای آشنایی بیشتر با این هنرمند برجسته، با او گفت وگو کردیم. خاطر نشان می‌شود برای گرفتن این مصاحبه با «محمدرضا ثابتی» مسئول هماهنگی روابط عمومی ‌واحد دوبلاژ تماس گرفتیم و وی هماهنگی لازم را انجام داد که در اینجا از همکاری وی صمیمانه تشکر می‌کنیم. در ادامه مطلب مصاحبه ما را با این گوینده محبوب می‌خوانید.

سرکار خانم افشاری، در ابتدای این گفت و گو بگویید که چگونه وارد عرصه دوبله شدید؟
در زمانی که ما وارد این حرفه شدیم شرایط با الان متفاوت بود. من از 13 سالگی به واسطه یکی از آشنایان که یکی از مدیران تلویزیون بود، وارد گروه اجرایی تلویزیون شدم، سپس از طریق یکی دیگر از دوستان در سال 1350 به مدیر دوبلاژ وقت، عطاء ا... کاملی معرفی شدم و کار دوبله را آغاز کردم.
 
از کجا دریافتید که صدای شما شاخص‌های ورود به دوبله را دارد؟
من همیشه در تلویزیون سناریو می‌خواندم و دکلمه می‌کردم و در گروه اجرایی کارهای مختلفی انجام می‌دادم.

بهترین شیوه، یادگرفتن از پیشکسوتان است
  برای رسیدن و پختگی صدایتان چه تمرین‌ها و آموزش‌هایی دیدید؟
هنگام ورود به واحد دوبله، به مدت یک سال کارآموزی کردم، اما معتقدم بهترین شیوه، نشستن در کنار پیشکسوتان و یاد گرفتن از آن‌هاست. دوبله صدای خوب نمی‌خواهد بلکه هوش، سواد و داشتن ذهنی قوی معیارهای ورود به این حرفه است. اکنون راه برای جوانان علاقه مند باز است و سالانه تلویزیون از علاقه مندان به این حرفه تست می‌گیرد.
 
دلیل گرایشتان به دوبله کردن کارتون چه بوده است؟
قبل از انقلاب پویانمایی‌های زیادی نداشتیم و بیشتر مجموعه‌های کودک دوبله و پخش می‌شد و چون من و چند تن از دوبلورها کم سن و سال بودیم به تبع آن، نقش بچه‌ها را می‌گفتیم و اندک اندک صداهایمان جا افتاد. بعد از انقلاب و در دوران جنگ تحمیلی، بیشتر پسربچه‌ها در آثار مطرح بودند و به همین دلیل نقش پسربچه‌ها را می‌گفتم. من قبل از انقلاب در مجموعه ای با نام «دارا و ندار» که هم زمان در سراسر دنیا پخش می‌شد، نقش اصلی را می‌گفتم.

داشتم خفه می‌شدم!
وقتی که برای نخستین بار در اتاق ضبط صدای استودیو وارد شدید چه حسی داشتید؟
اتاق‌های ضبط صدا تاریک بود، چون آن موقع آپارات بود. من برای نخستین بار که وارد اتاق ضبط شدم بعد از نشستن فضا تاریک شد و خیلی هیجان زده بودم. به من گفتند نباید هیچ صدایی بیاید و حتی سرفه نکنید. من فکر می‌کردم نباید نفس بکشم بنابراین خیلی سعی می‌کردم آرام نفس بکشم تا صدای نفسم نیاید. داشتم خفه می‌شدم!

شما در کارتون‌هایی همچون خانواده دکتر ارنست، جیمبو، بچه‌های مدرسه والت، دختری به نام نل، رابین هود، آدم کوچولوها و پسرشجاع گویندگی کرده‌اید؛ از میان آن‌ها کدام یک را بیشتر دوست دارید؟
کارتون‌های «جیمبو»، «بچه‌های مدرسه والت»، «دختر مهربون» و «پسر شجاع» را خیلی دوست دارم. «جیمبو» شخصیت جالبی داشت؛ یک هواپیمای کوچولو و بامزه بود. «امیر قطعه ای» مدیریت دوبلاژ این کارتون را برعهده داشت.

از میان کارتون‌هایی که دوبله کردید «پسرشجاع» محبوب ترین آن‌هاست که همچنان در ذهن به خاطر نوع بیانتان باقی مانده است. از دوبله این کارتون برایمان بگویید و این که چگونه برای دوبله نقش پسر شجاع انتخاب شدید؟
مدیریت دوبلاژ این کارتون را «غلامرضا افشاریه» برعهده داشت. در ابتدا من در این کارتون نقش خرس مهربون را می‌گفتم و نادره سالارپور نقش پسرشجاع را می‌گفت اما وقتی که او از کشور رفت جایگزین او شدم، بنابراین برای این که تماشاچی متوجه نشود همان بیان، صدا و تیپ را گرفتم. «ناهید امیریان» هم نقش «خرس مهربون» را گفت. این کارتون در سال 1360 دوبله شد و آن موقع شرایط کار به دلیل حضور آقای افشاریه مدیر دوبلاژ، خیلی خوب بود و همکاری با او را دوست داشتم.

کیفیت پایین کارتون‌های کنونی
دلیل محبوبیت پویانمایی‌های آن دوران را در چه می‌دانید، زیرا کارتون‌های کنونی محبوبیت زیادی در بین کودکان ندارد؟
معتقدم کیفیت پویانمایی‌ها در حال حاضر پایین آمده است. من مجموعه «گارفیلد» را کار کردم که کیفیت مطرحی داشت و برای بچه‌ها جذاب بود. مجموعه ای را هم به نام «برندگان کوچک» کار کردم که طی مجموعه 30 بچه داد و بیداد می‌کردند، بنابراین نباید توقع داشته باشیم که کودکان ما به این نوع کارها علاقه نشان بدهند. با وجود علاقه پسران به جنب و جوش، اسامی ‌شخصیت‌ها در ذهنشان نمی‌ماند از طرفی موضوع همه آن‌ها جنگ و خشونت است و بدآموزی دارد. وقتی، پویانمایی «بابا لنگ دراز» را کار می‌کردیم قشنگ و جذاب بود اما مجموعه‌های کنونی نمی‌تواند در ذهن کودکان باقی بماند.
 
همیشه از دوبله پویانمایی‌ها به دلیل این که شخصیت‌ها موجود زنده نیستند به عنوان کاری سخت نام برده می‌شود، نظر شما چیست؟
همین طور است که شما می‌گویید. به نظرم کار کردن روی پویانمایی خیلی سخت است و یک نفر باید گوینده باشد که در پویانمایی صحبت کند. همیشه به کارآموزان می‌گویم که بروند و روی دوبله فیلم‌ها کار کنند تا تبحر لازم را به دست آورند و وقتی گوینده شدند در پویانمایی صحبت کنند. چون در پویانمایی گوینده است که شخصیت را می‌سازد. به کارآموزانم می‌گویم در پویانمایی همیشه سعی کنند صدای اصلی را در گوش خود بسپارند چون شرکت فیلم ساز سختی کشیده و روی آن شخصیت کار و آن صدا را برای شخصیت انتخاب کرده است. در دوبله کارها به عنوان مدیر دوبلاژ سعی می‌کنم در انتخاب صداها، صداهایی را که شبیه و نزدیک به شخصیت باشد، انتخاب کنم، چون انتخاب صدای مناسب برایم اهمیت دارد.

اشکال در ترجمه بد کارهاست
شیوه دوبله پویانمایی‌های کنونی که دیجیتالی دوبله می‌شود، با آن سال‌هایی که شما دوبله می‌کردید، چه تفاوت‌هایی دارد؟
ما نمی‌توانیم منکر فناوری شویم زیرا در حال پیشرفت است. در آن مقطع پویانمایی‌ها را با دست نقاشی می‌کردند اما اکنون از طریق رایانه طراحی می‌کنند و سرعت عمل بالا رفته است. به نظرم باید همه، کار خود را به خوبی انجام بدهند و نباید به بهانه پیشرفت فناوری کار خود را توجیه کنند. در مقطع گذشته، روی نقاشی صحبت می‌کردیم اما اکنون روی رایانه کار می‌کنیم. البته اشکال کار، ترجمه بدکارهاست. به نظرمن فردی که مترجم زبان انگلیسی است، باید ادبیات فارسی را هم خوب بداند. به نظرم یک مدیر دوبلاژ هم، باید آشنایی کافی با ادبیات خودمان داشته باشد، چون می‌تواند آن بیان و ترجمه انگلیسی را به زبان فارسی روان و ساده برگرداند.

از محبت مردم گریه ام می‌گیرد
شما بین بچه‌ها محبوبیت خاصی دارید. دلیل این محبوبیت را در چه می‌بینید؟
شما لطف دارید. مردم خیلی من را شرمنده محبت‌هایشان می‌کنند. من همه آن‌ها را دوست دارم. سالی یک بار دوبله هم زمان و زنده با حضور مردم داریم و از محبت بیش از اندازه آنان گریه ام می‌گیرد، از ابراز احساسات آن‌ها شرمنده می‌شوم و از همه آن‌ها ممنونم.
 
دوران کودکی برای بیشتر ما یادآور خاطرات شیرین است. بعد از گذشت سال‌ها از آن دوران و حالا که خودتان فرزندانی دارید وقتی صحبت از دوران کودکی تان می‌شود چه قدر برایتان شیرین و جذاب است؟
وقتی که وارد دوبله شدم، به دانشگاه رفتم و استادان و دانشجویان دیگر می‌دانستند که در این حرفه فعالیت می‌کنم؛ برای همین خیلی هوایم را داشتند. در دوران کودکی کتاب‌های بسیاری مطالعه می‌کردم، داستان و شعر هم می‌نوشتم و برای اطلاعات و کیهان بچه‌ها هم کار می‌کردم. آن موقع تلویزیون داشتیم اما برنامه‌های زیادی برای کودکان پخش نمی‌شد و فقط «تام و جری» را به یاد دارم و خیلی هم دوستش داشتم.

نخستین تصویری که با شنیدن دوبله کارتون در ذهنتان تداعی می‌شود، چیست؟
«تام و جری»

قدر پیشکسوتان را نمی‌دانند
وضعیت دستمزدها و بیمه تان چه طور است؟
دستمزدها بسیار پایین است و طی 40 سال فعالیتم دستمزدهایمان تغییر زیادی نکرده است. حقوق بازنشستگی هنرمندان 380 هزارتومان است که خیلی کم است. من امسال بازنشسته خانه سینما می‌شوم. برای همین است که می‌گویم قشر مظلومی ‌هستیم. همکارانم با توجه به این که سنی از آن‌ها گذشته است ولی برای امرارمعاش سرکار می‌آیند. متأسفانه مسئولان قدر پیشکسوتان را نمی‌دانند و فقط مردم هستند که ما را دوست دارند.

سپاسگزارم از شما؛ در پایان این گفت و گو اگر سخنی مانده است، بفرمایید؟
من از شما خبرنگاران و مردم خوب کشورم سپاسگزارم. شما هستید که گویندگان را زنده نگه می‌دارید. ما روز به روز سرخورده‌تر می‌شویم چون بعد از فعالیت مستمر در این حرفه، اکنون موقعی است که با حقوق کافی باید در آسایش زندگی کنیم و این در حالی است که این گونه نیست و امنیت شغلی نداریم. اکنون «فهیمه راستکار» ماه‌هاست که به دلیل بیماری اش در منزل بستری است و حمایتی از او نمی‌شود که این کم لطفی مسئولان را نشان می‌دهد.