معاینات و درمان های این عارضه چیست؟ در این مقاله نظرات دکتر داوید الیا را جویا می‌شویم.

علائم قاعدگی دردناک کدامند؟
دکتر داوید الیا: کلمۀ اختلال قاعدگی به دردهایی اشاره می‌کند که در سطح زیر و اغلب در وسط شکم ایجاد می‌شوند و همزمان با دوران قاعدگی هستند. یعنی این دردها هم شب آغاز قاعدگی و هم روز آن شروع می‌شوند و از 1 تا 5-4 طول می‌کشند.

این دردها که از نوع کوفتگی یا کولیک هستند، گاهی اوقات آن قدر شدیدند که فرد مجبور می‌شود دست از تمام فعالیت هایش کشیده و دراز بکشد. آن طور که زنان می‌گویند این دردها زیر شکم تا زیر کمر و حتی کلیه هایشان را فرامی‌گیرد. این دردها همراه با علائم متفاوتی هستند: تهوع، میگرن، خستگی، کسالت، اسهال، استفراغ و غیره. در واقع, قاعدگی برای برخی زنان تبدیل به یک فاجعۀ ماهانه واقعی شده است. قاعدگی 14 بار در سال اتفاق می‌افتد و می‌توان دریافت که این وضعیت می‌تواند یکی از دلایل مهم غیبت های مکرر باشد. چه غیبت از مدرسه در بین دختران نوجوان و چه غیبت های شغلی در بین زنان جوان.
 

قاعدگی های دردناک بیشتر کدام زنان را درگیر می‌کند؟
دکتر داوید الیا: قاعدگی های دردناک بیشتر دختران جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، و از گذشته تا کنون این دردها بیشتر در بین این رده سنی دیده شده است. اگر چه این درد همۀ زنان را دچار نمی‌کند ولی عدۀ زیادی از آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آنها از آنچه که اختلالات قاعدگی اولیه نامیده می‌شوند، رنج می‌برند. یعنی دلیل آن مشخص نیست، و متفاوت است از آنچه که اختلالات قاعدگی ثانویه نامیده می‌شود، در ادامه از این اختلالات قاعدگی ثانویه صحبت خواهیم کرد. توجه ! برخی تصور می‌کنند که دردهای دورۀ قاعدگی فقط ذهنی است. این تصور کاملاً غلط است ! این علامت یک علامت روانی نیست ولی یک علامت واقعی است.

در واقع، امروزه ما می‌دانیم که اختلالات اولیه بر اثر وجود ماده ای به نام پروستاگلاندین به وجود می‌آید. این ماده در رگ هایی ترشح می‌شود که رحم را طی دوران قاعدگی تغذیه می‌کنند و موظفند که ماهیچه های رحمی را قدرتمند کنند. زمانی که قاعدگی شروع می‌شود، رحم باید خون و پرده های مخاطی را دفع کند، این کار به وسیلۀ انقباض رحم صورت می‌گیرد. به این ترتیب تخلیه صورت می‌گیرد: رحم سخت شده سپس منقبض می‌شود و مجدداً سفت می‌شود.

تقریباً شبیه همان روندی است که در زایمان و خارج شدن نوزاد صورت می‌گیرد. ماهیچه های رحم قدرتمند می‌شوند و زمانی که بر اثر ترشح پروستاگلاندین برای خارج شدن پرده مخاطی رحم و خون منقبض می‌شوند، درد شدیدی به وجود می‌آید. دردهایی ایجاد شده، آن طور که زنان می‌گویند به خاطر تخمدان ها نیست بلکه به خاطر تحرکات، انقباض و به شدت سخت شدن رحم است.
 

چرا قاعدگی دردناک بیشتر در بین زنان جوان دیده می‌شود تا در بین زنان سالخورده؟
دکتر داوید الیا: در این باره چیزی نمی‌دانیم. البته باید خاطر نشان کرد که دردهای قاعدگی با گذشت زمان کمتر می‌شوند. قبلاً این طور گفته می‌شد که این دردها بعد از ازدواج از بین می‌روند ولی دلیل اصلی این بود که در گذشته دختران زودتر ازدواج می‌کردند. اما حالا که دختران دیرتر ازدواج می‌کنند، متوجه می‌شویم که این زمان است که اوضاع را تغییر می‌دهد.

اما ممکن است  حدود 28-25 سالگی، اختلالات اولیه به طور کلی کمتر شود، در غیر این صورت این دردها در تمام طول زندگی همراه فرد خواهد بود، چه زایمان داشته باشد، چه نداشته باشد. البته این پدیده به ندرت دیده می‌شود. دومین مورد، نوعی از مشکلات است که اختلالات قاعدگی ثانویه نامیده می‌شوند. اختلالات ثانویه نرمال نیستند. آندومتریوز، بیماری اصلی است که این اختلالات را ایجاد می‌کند. برخی دختران جوان نیز دچار آندومتریوز می‌شوند. از زمانی که فرد درمان شود دیگر ناراحتی و درد نخواهد داشت.

در تعریف آندومتریوز آمده است: نقاط کوچک مخاطی رحمی که در مکان هایی حضور دارند که نباید باشند، مانند روی تخمدان ها، روی لوله های رحم یا رشته هایی که رحم را به ساختارهای مجاورش پیوند می‌دهند. در هر قاعدگی، این بخش های کوچک مخاطی شروع به خونریزی در شکم و ایجاد دردهای بسیار شدید می‌شوند. یادآور می‌شود که این بیماری یکی از علل نازایی است.

آندومتریز غالباً در بین زنان مسن، گاهی اوقات هم در بین زنانی که طی قاعدگی شان دچار درد می‌شوند، و البته طی رابطۀ جنسی و قبل از تولد نوزاد تشخیص داده می‌شود.  آندرومتریوز به وسیلۀ لاپاراسکوپی تشخیص داده می‌شود.در شرایط ایده آل، پس از یک بار درمان، فرد دیگر نه طی دوران قاعدگی، نه هنگام رابطه جنسی و نه در زمان بارداری دردی نخواهد داشت. ضمناً دردهای شدید بین 40 تا 50 سالگی مجدداً بازمی‌گردند. اغلب اوقات، شکل خاصی از آندومتریوز به نام آدنومیوزیس تشخیص داده می‌شود. این عارضه نوعی بهره کشی از ماهیچه های رحم توسط آندومتریوز است. زمانی که قاعدگی مجدداً شروع شود، درد هم شروع می‌شود. بنابراین آدنومیوزیس علت رایجی برای بسیاری از دردهای ثانویۀ قاعدگی، در بین زنان بین 40 تا 50 سال و قبل از یائسگی است. 
 

چه راه حل هایی برای مقابله با قاعدگی دردناک پیشنهاد می‌شود؟
دکتر داوید الیا: دردهای قاعدگی ممکن است از نظر کلی پیش پاافتاده باشند ولی آزاردهنده هستند. اگر اختلالات قاعدگی، به عنوان نوع ثانویه تشخیص داده شوند، عموماً راه حل هایی برای آنها پیدا می‌شود. اما در بیشتر موارد تحقیق و بررسی چندانی انجام نمی‌شود زیرا نتیجۀ آنها منفی است و اختلالات قاعدگی اولیه تشخیص داده می‌شود. در عوض، اگر به طور مثال زنی طی دفعات متعدد و با گذشت سال ها دچار درد نشده باشد ولی ناگهان درد دوباره سراغش بیاید، باید به آندومتریوز مشکوک شد و بنابراین می‌بایست به معاینه و آزمایش روی آورد.

در کنار درمان، موارد دیگری هم وجود دارد. اگر مورد، دختر جوانی است که نیاز به جلوگیری از بارداری دارد، ما به او قرص های ضد بارداری را پیشنهاد می‌کنیم. در واقع، در 90% موارد، قرص های ضد بارداری استروژنی، با هر دزی، پایانی قطعی بر دردهای قاعدگی هستند. مکانیسم این روند شناخته شده نیست. ما تصور می‌کنیم که همان طور که شدت قاعدگی با استفاده از قرص ضدبارداری کمتر می‌شود، انقباض برای دفع خون هم با شدت کمتر و در نتیجه با درد کمتری اتفاق می‌افتد. همچنین به نظر می‌رسد که اختلالات قاعدگی نیازمند یک تخمک گذاری بازدارنده توسط قرص های ضدبارداری است که تولید پروستاگلاندین را کاهش می‌دهد.

در 10% موارد باقی مانده، در ابتدا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (ایبوپروفن، مفنامیک اسید...) تجویز می‌کنیم. شایان ذکر است که امروزه ایبوپروفن های بسیار سریع تری وجود دارند که ظرف 10 تا 15 دقیقه اثر می‌گذارند، مانند اسپیفن 400. در این مورد باید از آسپرین و پاراستامول، با اینکه به میزان زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد، اجتناب کرد زیرا مولکول های مناسبی برای مصرف نیستند. در شرایطی که هیچ یک از این موارد تشخیص داده نشود، در بین دخترانی که از روش های ضدبارداری استفاده نمی‌کنند، باید معاینه و آزمایش های دیگری انجام شود تا علل ثانویه شناسایی شود البته در بیشتر موارد، آندومتریوز تشخیص داده می‌شود.