اگر مدت‌ها منتظر انقلابی در محصولات مایکروسافت بوده‌اید، شاید رویدادی که در یکم ژوئن امسال، شرکت‌کنندگان در کنفرانس D9 شاهد آن بودند، انتظار شما را برآورده کرده باشد. در این تاریخ مایکروسافت نخستين پیش‌نمونه نسل‌بعدی سیستم‌عاملش را که نام رمز آن در حال حاضر ویندوز 8 است، معرفی کرد. در نگاه نخست به نظر می‌رسد، این نسخه جدید سیستم‌عامل ویندوز (پنجره‌ها) از پنجره‌ها خداحافظی کرده است.این سیستم با ظاهری شبیه سیستم‌عامل ویندوز فون 7 که ریشه‌هایش تا اندازه‌اي  به نسخه‌های مدیاسنتر ویندوز باز می‌گردد، تغییراتی را به معرض نمایش گذاشته است که حتی به نسبت مهاجرت از Mac OS  9 به Mac OS  X نیز بسیار رادیکال به نظر می‌رسند.

شما با سیستم عاملی روبه‌رو هستید که روی گستره وسیعی از سخت‌افزارها، از تبلت‌ها و تلفن‌های هوشمند گرفته تا سیستم‌های دسکتاپ قدرتمند، با ظاهر و عملکردی یکسان اجرا خواهد شد. سیستمی که در عین حفظ کارایی و قدرت اجرایی که در عرصه برنامه‌های (Application) دسکتاپ داشت، امکان اجرای برنامک‌های (App) دوران پسا دسکتاپ را نیز با خود به ارمغان آورده است. کامپیوتر مبتنی بر ویندوز 8 مفهوم تازه‌ای در دنیای ابزارهای دیجیتال است که می‌تواند معرف یک تبلت با صفحه نمایش کوچک یا یک کامپیوتر قدرتمند با صفحه نمایش بزرگ یا بدون ماوس و صفحه كليد باشد.

تغییرات،قابلیت‌های تازه

مایکروسافت در صفحه رسمی معرفی ویندوز 8 در سایت شرکت آورده است: «رویکرد ما پرهیز از مصالحه است.» معنای چنین ادعایی این است که شما سیستم‌عاملی در اختیار خواهید داشت که هرچند «لمس‌محور» است، به خوبی با صفحه كليد و ماوس هم کار می‌کند. به سهولت بین برنامه‌ها و برنامک‌ها جابه‌جا می‌شود و روی هر دستگاهی با هر توان پردازشی و هر اندازه صفحه نمایش به راحتی قابل اجراست. در واقع شما در هر صورت یک پي‌سي و تمام قابلیت‌های ویندوز را در اختیار خواهید داشت.

يك صفحه شروع یا Start Screen جديد قلب هر کامپیوتر مبتنی بر ویندوز 8 خواهد بود. صفحه‌ای که با تقلید مستقیم از ويندوز سون 7  از تعدادی کاشی (Tile) که در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، تشکیل شده و به نوعی جایگزین منوی شروع (Start Menu) خواهد بود (شكل1). تمام تایل‌ها یا برنامه‌ها از طریق لمس یا با ماوس و صفحه كليد قابل اجرا خواهند بود. توسعه‌دهندگان ویندوز 8 در مایکروسافت معتقدند، فراهم آوردن فضای بیشتر برای معرفی اطلاعات برنامه و حتی نمایش برخی اطلاعات بدون نیاز به باز کردن برنامه، از دلایل اصلی برتری تایل‌ها نسبت به آیکون‌های معمولی است. آن‌ها وعده «اجرای سریع نرم‌افزارها از طریق یک صفحه قابل سفارشی‌سازی حاوی تمام برنامه‌ها»، «قابلیت جابه‌جایی طبیعی و سیال میان برنامه‌ها»، «قابلیت اتصال برنامک‌ها (App) به کناره‌های صفحه و اجراي همزمان چند وظيفه (Multi Tasking) واقعی» و «مرور وب با IE10 با پشتیبانی از شتابدهی سخت‌افزاری و بهینه شده برای لمس» را نيز در كنار اين انقلاب ظاهري به ارمغان آورده‌اند. برای توسعه برنامه‌های «متصل به وب» و «مبتنی بر وب» که استفاده غالب کاربران تجهیزات همراه را شکل می‌دهند نیز HTML 5 و JavaScript به عنوان گزینه‌های پیش‌فرض معرفی شده‌اند.

شكل 1- صفحه شروع ويندوز و كاشي‌هاي برنامه‌هاي مختلف

در كنار چنين تغييراتي كه به صورت رسمي معرفي شده‌اند،‌ برخي شايعات نيز خبر از وجود و اعمال تغييراتي در بطن سيستم‌عامل مي‌دهند. به رغم صحبت از توسعه نرم‌افزار با  HTML5  و  JavaScript  كه باعث  نگراني برخي توسعه‌دهندگان شده بود؛ به نظر مي‌رسد كه در نسخه جديد ويندوز، رويكردي كاملاً متفاوت مد نظر قرار گرفته است. گفته مي‌شود كه در اين نسخه با اعمال تغييرات در هسته سيستم‌عامل، ديگر ماجول و ماشين  RunTime فريم ورك NET. و APIهاي Win32 كه كلاً تنها از طريق C++ قابل دسترسي بودند، به لحاظ كارايي و قابليت‌ها به سطح يكساني رسيده‌اند و تمام قابليت‌ها و توانايي‌هاي هر يك از اين چهارچوب‌ها، ‌در ديگري نيز قابل استفاده خواهد بود. گرچه هنوز درمورد هسته اين سيستم‌عامل جديد و مسائلي نظير پشتيباني از سيستم‌‌هاي فايلي جديد قطعيتي وجود ندارد،‌اما تا همين جا نيز تغييرات اعلام شده به واقع انقلابي در محصولات مايكروسافت محسوب مي‌شوند.   اما شاخص‌ترین تغییر تکنیکی که در این نسخه از ویندوز مشاهده می‌شود، پشتیبانی از پردازنده‌های ARM است. سیستم عامل ویندوز از این پس روی تمام دستگاه‌هایی که از پردازنده‌های NVidia، Texas Instruments، Qualcom و تعدادزیادی از دیگر تولیدکنندگان ARM استفاده می‌کنند، اجرا خواهد شد و این نشانه توجه مایکروسافت به بخشی از بازار و دنیای دیجیتال است که تا‌کنون عرصه تاخت و تاز رقبای دیگر مایکروسافت بوده است.

شكل 2- صفحه شروع ويندوز و كاشي‌هاي برنامه‌هاي مختلف

دور تازه رقابت

با این تغییرات، مایکروسافت به طور رسمي بازار ابزارهای همراه را هدف گرفته،‌ هرچند این رویکرد ممکن است تقلیدی دیرهنگام از عملکرد اپل محسوب شود، اما جهت‌گیری بسیار متفاوتی را دنبال می‌کند. مایکروسافت و اپل تا حدی به هم شبیه هستند. هر دو یک سیستم عامل دسکتاپ و یک سیستم عامل برای ابزارهای همراه تولید می‌کنند. اما در حالی‌که اپل تلاش می‌کند کامپیوترهایش شبیه یک تبلت بزرگ عمل کنند، مایکروسافت سعی دارد که تمام دستگاه‌ها را نوعی پي‌سي با صفحه نمایش کوچک‌تر معرفی كند. البته، این مقایسه‌ها تازه و چندان بی راه هم نیستند. مایکروسافت بسیاری از گام‌هایش را تنها برای حفظ بازار و حفظ توانایی مبارزه با رقیب دیرینه‌اش اپل برداشته است. سال‌های نخستین دهه نود را به خاطر دارید؟ زمانی که مایکروسافت برای رقابت با سیستم عامل چشم‌نواز و گرافیکی اپل، نخستین نسخه‌های ویندوز را معرفی کرد؟ پوسته‌هایی گرافیکی که روی اسکلت قدیمی DOS کشیده شده بودند. با چنین رویکردی کاربران نه تنها از رابط گرافیکی تازه‌ای استفاده می‌کردند، بلکه تمام نرم‌افزارهای قدیمی و مبتنی بر DOS خود را نیز همچنان در اختیار داشتند. اکنون نیز کم‌ و بیش با همان روند روبه‌رو هستیم.  اسكلت سيستم‌عامل همان ويندوز قديمي است.

تمام برنامه‌هاي قديمي روي اين نسخه قابل اجرا خواهند بود و تنها براي اجراي برنامك‌ها (APP)، پوسته‌اي زيبا و گرافيكي روي اين اسكلت مستحكم كشيده شده است(شكل4). به هر حال به نظر می‌رسد، مایکروسافت نه تنها به رقیب خود رسیده است، بلکه در برخی زمینه‌ها از اپل نیز پیش افتاده است. اگرچه پوسته جدید ویندوز 8 بسیار شبیه Dashboard اپل است و هر چند تعداد مخاطبان و کاربران سیستم «کاشی محور» مایکروسافت بسیار کمتر از کاربران اپل است، اما نخست این‌که در اکوسیستم جدید مایکروسافت به جای ویجت‌ها و آیکون‌های ساده با کاشی‌های تعاملی روبه‌رو هستیم که نقش آیکون و ویجت را یک‌جا ایفا می‌کنند. نکته دوم و بسیار مهم‌تر این‌که مایکروسافت از مزیت «یکپارچگی بیشتر» بهره خواهد برد؛ در حالی‌که اپل باید دو اکوسیستم، دو فروشگاه، دو مجموعه برنامه مختلف را برای Mac OS و iOS اداره کند، مایکروسافت با ادغام سیستم‌عامل موبایل و دسکتاپ خود (و حتی به احتمال قوی در آینده‌ای نه چندان دور سیستم کنسول بازی Xbox) تنها یک دغدغه، یک بازار و یک رویکرد را دنبال خواهد کرد.

شكل 3- نماي تمام صفحه يك كاشي و نوار مديريت كناري

اما بی‌انصافی خواهد بود، اگر تمام نوآوری‌ها و خلاقیت‌های عرضه شده در این نسخه را مدیون رقابت با اپل و تقلید از iOS بدانیم. ظاهر جدید ویندوز هرچند الهام گرفته از iPad به نظر می‌رسد، اما به گفته مايكروسافت توسعه این نسخه جدید از جولای 2009، یعنی زمان عرضه رسمی ویندوز‌7 و زمانی که حتی پیش‌فروش iPad نیز شروع نشده بود، آغاز شده است و فناوري‌هايي نظیر «تعیین هدف فازی» (Fuzzy Hit Targetting) که برای افزایش دقت تعامل لمسی در برنامه‌های قدیمی مبتنی بر ماوس ایجاد شده، از ابتدا توسط مایکروسافت ایجاد و توسعه داده شده‌اند.

نگرانی‌ها

به رغم همه وعده‌های فریبنده مایکروسافت و حتی جذابیت پیش‌نمایش‌های اولیه، سؤالات مهم و اساسی زیادی وجود دارند که ذهن بيشتر مخاطبان به‌ویژه توسعه‌دهندگان مایکروسافت را به خود مشغول کرده است.آیا توسعه‌دهندگان میان رابط «ماوس محور» و «لمس محور» مجبور به انتخاب خواهند بود؟ آیا توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای سنگین و کاربردی نظیر فتوشاپ و اتوکد خواهند توانست یک رابط کاربر «عمومی» ایجاد کنند که هم با ماوس و هم از طریق لمس قابل استفاده باشد؟ آیا توسعه‌دهندگان برای ایجاد برنامه‌های مبتنی بر لمس، تنها به HTML 5 و جاوا اسكريپت محدود خواهند بود؟ آیا فناوري‌هاي به نسبت نوین مایکروسافت نظیر Silverlight به فراموشی سپرده خواهند شد؟ چه زمانی این سیستم عامل به‌صورت رسمی عرضه خواهد شد؟

پاسخی که مایکروسافت برای این سؤال‌ها در ذهن دارد، تأثیر شدیدی بر موفقیت یا شکست ویندوز 8 خواهد داشت. پروژه‌ای که شکست در آن رؤیاهای مایکروسافت را در هر دو عرصه دسکتاپ و تجهیزات همراه به باد خواهد داد.

شكل 4- اجراي همزمان كاشي‌ها و برنامه‌هاي معمولي ويندوز

امید...

هوشمندی نهفته در پشت این حرکت مایکروسافت، زمانی بیشتر آشکار می‌شود که به برنامه‌های کاربردی و تخصصی و بازی‌ها، یعنی ریشه‌های قدرت مایکروسافت بازگردیم. مایکروسافت چندین دهه است که به‌واسطه دریای وسیع برنامه‌های کاربردی و حجم عظیم توسعه‌دهندگان و محصولات ارزشمند شرکت‌های نرم‌افزاری غول‌پیکر توانسته است کاربران بی‌شماری را به استفاده از سیستم‌هایی مجبور کند که (تقریباً تا همین اواخر) به نسبت رقبا کندتر، نفوذ‌پذیرتر و حتی زشت‌تر بوده‌اند. با عرضه این سیستم‌عامل جدید، مایکروسافت در عین حفظ تمام این کاربران، فضایی را نیز برای حضور کاربران ابزارهای همراه و قابل‌حمل فراهم آورده است تا کنار کاربران وفادار قدیمی، به جمع مشتریان مایکروسافت بپیوندند (شكل4). به هر حال مانند همیشه، تنها گذشت زمان آشکار خواهد کرد که آیا این اقدام در فضا و زمان مناسبی صورت گرفته است یا به سادگی به شکستی برای مایکروسافت تبدیل خواهد شد. هرچند با توجه به شرایط فعلی، احتمال گزینه دوم بسیار کمتر و ضعیف‌تر خواهد بود...

شكل 5- امكان تفكيك صفحه كليد مجازي براي ساده كردن تايپ در تبلت‌ها