اگر دوست داريد بدانيد که چه زماني خط فرمان يا Command Line از ميان خواهد رفت، جواب شما بسيار ساده خواهد بود‌: «زماني که همه تصميم بگيريم، دست از تلاش برداشته و از ويندوز استفاده کنيم.» دسکتاپ گرافيکي لينوکس در طول هجده سال گذشته به طرز قابل توجهي پيشرفت کرده است. روزهايي که تنظيم سيستم تنها به وسيله استفاده از خط‌فرمان انجام مي‌شد، گذشته‌ است. نسل اوبونتو در دنيايي رشد يافته که استفاده از خط فرمان اختياري است. اگرچه هنوز هم عده‌اي دوست دارند، از توانايي‌هاي کنسولي خود استفاده كنند، اما بسياري از افراد اين راه را انتخاب نمي‌کنند.

به هر ترتيب، خط‌ فرمان در عمل به هيچ عنوان بستري از ميان رفته محسوب نمي‌شود. زماني که تصميم مي‌گيريد از سيستم‌هاي قديمي به بهترين روش استفاده كنيد يا مي‌خواهيد به برنامه‌هاي خود از طريق SSH دسترسي داشته باشيد، کنسول هنوز مي‌تواند يک ابزار مورد اطمينان و قدرتمند محسوب شود. تقريباً براي تمام برنامه‌هاي‌گرافيکي مورد استفاده از لينوکس چندين معادل خط فرماني وجود دارد که مي‌توانند جايگزين برنامه گرافيکي شوند. از يوتيليتي‌هاي سيستم‌هاي سنتي گرفته تا برنامه‌هاي وبي و مالتي مديا. در اين مقاله فهرست کوتاهي از برنامه‌هاي منتخب را که هنوز نيز محبوب و پرکاربرد هستند، معرفي مي‌کنيم.

اينترنت

گستره عظيمي از برنامه‌هاي وبي روي شل لينوکس اجرا مي‌شوند. برنامه‌هاي اختصاصي براي دانلود و برنامه‌هاي تورنت از انتخاب‌هاي طبيعي براي اجرا روي خط‌فرمان هستند. با استفاده از ابزارهاي جانبي‌اي مانند Screen يا Dtach ، دانلودهاي طولاني مي‌توانند به صورت راه دور، روي ماشين‌هاي هميشه روشن اجرا شوند. همچنين مرورگرهاي متني مي‌توانند براي اجراي دانلودهايي که به صورت عميقي پشت Redirect‌هاي متعدد پنهان شده و براي Curl و Wget قابل دسترس نيستند، مورد استفاده قرار گيرند. مرورگرهاي کنسولي همچنين ابزارهايي ارزشمند براي آزمايش‌کردن دسترسي‌پذيري سايت‌ها و جلوگيري از تبليغات آزاردهنده هستند.

rTorrent (libtorrent. rakshasa. no)

نرم‌افزار rTorrent که يک کلاينت بيت تورنت متني محبوب محسوب مي‌شود، ويژگي‌هاي قابل توجهي را براي کاربر فراهم مي‌آورد. اين نرم‌افزار از دانلود partial تورنت‌هاي چندفايلي و ذخيره Session‌ها پشتيباني کرده و مي‌تواند به‌همراه screen يا dtach مورد استفاده قرار‌گيرد. rTorrent همچنين داراي يک رابط XMLRPC دروني با تعدادي از Front end‌هاي تحت وب عرضه شده توسط توسعه‌دهنده‌هاي ديگر است. ترکيب اين ويژگي با قابليت rTorrent در تنظيم يک دايرکتوري خاص براي ظاهر شدن فايل‌هاي تورنت (و البته اجراي آن‌ها پس از يافتنشان) باعث مي‌شود تا کاربران بتوانند به وسيله اين نرم‌افزار يک ابزار تورنت کردن از راه دور را به‌راحتي ايجاد كنند.

Wget(www. gnu. org/software/wget)

به‌طور مشخص يک سرور تورنت‌ با Front end‌ تحت وب، ممکن است براي بعضي موارد مسئله را بيش از حد پيچيده كند. به عنوان مثال، وقتي مي‌خواهيد يک يا دو فايل ISO را بدون مداخله و قطعي دانلود كنيد، نيازي به front end وبي نيست. Wget برنامه‌اي براي دانلود فايل‌ها از طريق HTTP، HTTPS و FTP است. اين نرم‌افزار به همراه بيشتر توزيع‌هاي لينوکس عرضه مي‌شود و مي‌تواند براي دانلود تک فايل‌ها يا mirror کردن تمام يک سايت مورد استفاده قرار گيرد. همچنين Wget از دانلود کردن از طريق پراکسي، ادامه دانلود‌هاي نيمه کاره و همچنين چندين فرم از Authentication پشتيباني مي‌کند.

Curl (curl. haxx. se)

Curl هم يک ابزار و هم يک کتابخانه براي انتقال داده‌ها روي بازه بزرگي از پروتکل‌ها است. Curl علاوه‌بر HTTP، HTTPS و FTP از پروتکل‌هاي ديگري مانند LDAP، POP3 و DICT نيز پشتيباني مي‌کند. همچنين Curl نيز مانند Wget از دانلود‌کردن از طريق پراکسي، ادامه دانلود‌هاي نيمه کاره و همچنين چندين فرم از authentication پشتيباني مي‌کند.

w3m (w3m. sourceforge. net)
w3m يک مرورگر متني است که مي‌تواند براي رندر‌کردن فايل‌هاي HTML محلي و URL‌هاي راه دور به کار رود. اين نرم‌افزار مي‌تواند از طريق پراکسي، کوکي‌ها و SSL به انجام کار خود بپردازد.

ELinks (elinks. or. cz)

اگر به دنبال چيزي با ويژگي‌هاي غني‌تر مي‌گرديد، ELinks يک مرورگر قوي متني با ويژگي‌هاي متعدد است. اين برنامه قادر به نمايش جدول‌ها و فريم‌ها بوده و از نسخه 10/0 به بعد مي‌تواند CSS را رندر کرده و از 256 رنگ پشتيباني كند. ELinks همچنين مي‌تواند به عنوان يک ابزار دانلود نيز به کار رود. اين برنامه قادر است تا چندين دانلود را در پس زمينه اجرا كرده و در همان زمان به شما امکان جست‌وجو در اينترنت را نيز بدهد.

شكل 1- ELinks، يک مرورگر متني

پيغام‌رساني

اجراي يک کلاينت روي screen session هنوز هم در ميان کاربران IRC بسيار محبوب است. اجراي IRC روي يک سرور راه دور که از طريق SSH قابل دسترس است، باعث مي‌شود تا بتوان از شبکه‌هاي محدود به IRC دسترسي پيدا کرد و همچنين باعث مي‌شود تا پيغام‌ها روي کلاينت شما باقي بماند تا در بازگشت آن‌ها را بخوانيد. لاگ گفت‌و‌گو‌هايتان هم به جاي پخش‌شدن در کامپيوترهاي مختلفي که از آن‌ها استفاده مي‌كنيد، در يک مکان ذخيره مي‌شوند. پيغام رساني آني (IM) از طريق کنسول نيز مي‌تواند به دلايل مشابه لذت بخش باشد.

Irssi (www. irssi. org)

Irssi يک کلاينت بسيار محبوب IRC براي کنسول است. ويژگي‌هايي از قبيل لاگ‌کردن، فرمت و تم سفارشي، کليدهاي قابل‌تنظيم و بسياري از موارد ديگر اين نرم‌افزار را خاص ساخته است. Irssi يک رابط قدرتمند اسکريپ نويسي با پرل را فراهم مي‌آورد. همچنين اسکريپت‌هاي نوشته شده بسياري در سايت Irssi. org قابل دسترس است. مدل پنجره‌بندي اين نرم‌افزار اجازه مي‌دهد تا کاربر بتواند از چندين ارتباط سرور، کانال‌ها و ردوبدل پيغام در يک زمان بهره گيرد.

Finch (pidgin. im)

اگر از Pidgin استفاده کرده باشيد Finch را به طرز غيرقابل باوري آشنا‌مي‌يابيد. Finch يک برنامه‌ پيغام رساني آني CLI است که در واقع بخشي از کد اصلي Pidgin بوده و از کتابخانه‌هاي پيغام رساني سريع libpurple استفاده مي‌کند. رابط کاربري Finch تا جاي ممکن شبيه آن چيزي که در Pidgin مشاهده مي‌كنيد، طراحي شده است. هر دوي آن‌ها تنظيمات خود را در يک دايرکتوري (~/. libpurple) ذخيره كرده و در صورتي که Pidgin روي ماشينتان نصب شده باشد، Finch تنظيمات آن را به صورت خودكار مورد استفاده قرار خواهد داد. Finch امکان گفت‌وگو کردن را به وسيله تمام پروتکل‌هاي مورد پشتيباني در libpurple از جمله AIM، MSN، Yahoo! و Jabber فراهم مي‌كند.

naim (naim. n. ml. org)

naim با پشتيباني از AIM، ICQ، Lily و IRC در واقع به عنوان آلترناتيوي براي Finch طراحي شده است. اگر به تمام پروتکل‌هاي libpurple نيازي نداريد، مي‌توانيد از naim استفاده کنيد. اين نرم‌افزار از يک رابط کاربري بسيار ساده بهره مي‌برد. تمام متوني که با پيشوند/ وارد مي‌شوند، به عنوان دستور محسوب شده و تمام متون ديگر به عنوان يک پيغام به پنجره‌اي که در لحظه فعال است، فرستاده مي‌شوند. naim از ارتباطات همزمان به چندين شبکه و سرورهاي IRC پشتيباني کرده و براي هر پنجره فهرستي را نمايش مي‌دهد که مي‌تواند به وسيله کليد Tab انتخاب شود.

شكل 2- کلاينت IRC IRSSI

برنامه‌هاي سودمند

اگرچه امروزه، کلاود حرف نخست را مي‌زند، اما اقليتي محدود، هنوز ترجيح مي‌دهند تا از طريق کنسول به‌ايميل‌هاي خود دسترسي داشته‌باشند. چه موضوع سرعت قابل توجه کلاينت‌هاي متني بوده و چه توانايي دسترسي به‌ايميل و تقويم از طريق SSH، برنامه‌هاي سودمند متني هنوز هم طرفداران قابل توجهي دارند.

شكل 3- ‌ايميل کلاينت Mutt

Mutt (www. mutt. org)

Mutt يک کلاينت ايميل است که مي‌تواند براي خواندن ايميل‌هاي محلي يونيکس يا دريافت ايميل‌هاي راه دور از طريق POP يا IMAP به کار رود. اين نرم‌افزار قادر است تا تمام چيزهايي را که يک نفر از يک کلاينت ‌ايميل انتظار دارد، برآورده سازد. از ويژگي‌هاي قابل توجه اين نرم‌افزار مي‌توان به توانايي شخصي‌سازي کامل اطلاعات موجود در Header ايميل و توانايي ذخيره سازي تنظيمات متفاوت با توجه به پوشه فعلي يا دريافت کننده ايميل اشاره كرد.

Alpine (www. washington. edu/alpine)

Alpine يک بازنويسي کامل از کلاينت ايميل محبوب Pine توسط نويسنده آن، يعني دانشگاه واشنگتن است. اين بازنويسي هم اکنون از يونيکد پشتيباني‌کرده و به جاي مجوز freeware تحت يک مجوز اپن‌سورس عرضه شده است. Alpine از POP، IMAP، SMTP و LDAP پشتيباني مي‌کند. برخلاف Mutt، برنامه Alpine بر‌اساس يک رابط منو محور طراحي شده که عده‌اي ممکن است استفاده از آن را ترجيح دهند. افرادي که از Nano به عنوان اديتورشان استفاده مي‌کنند مي‌توانند به سرعت با اين محيط تطابق يابند، زيرا Nano در واقع يک پورت اديتور Pico بوده که در Pine و متعاقب آن در Alpine به کار گرفته شده است. البته هر اديتور يونيکسي ديگري نيز مي‌تواند به عنوان رابط نوشتاري Alpine به کار رود.

pal (palcal. sourceforge. net)

pal يک برنامه قدرتمند تقويم است. اين برنامه از رنگ‌هاي ترمينال به‌طور کامل براي برجسته‌نمايي رويدادها استفاده مي‌كند. شما مي‌توانيد با استفاده از اين برنامه فهرست کارهايي را که بايد انجام دهيد، وارد کنيد. همچنين با پشتيباني از HTML و LaTeX مي‌توانيد فايل تقويم را با فرمت دلخواه پرينت بگيريد. پيشنهاد مي‌کنيم تا pal را به فايل shellrc اضافه كنيد تا هر زمان که ترمينال را باز مي‌کنيد، به نمايش درآيد.

برنامه‌هاي چند رسانه‌اي

پخش‌کننده‌هاي کنسول محور محبوبيت عظيمي در ميان کاربران دارند. پخش‌کننده‌هاي موزيک خط‌فرماني مي‌توانند از اسپيکرهاي متصل به يك سيستم ديگر استفاده بهتري برده يا به عنوان پايه يک سيستم‌بزرگ، چند بخشي و توزيع شده سرگرمي‌هاي خانگي استفاده شوند. حتي ويرايش تصوير در کنسول نيز با ويژگي‌هاي فراواني امكان‌پذير است که شامل ابزارهايي براي ساخت batch‌هاي تصوير از روي اسکريپت‌ها است.

MOC (moc. daper. net)

MOC (سرنام Music On Console) يک پخش کننده موزيک CLI است که رابطي مشابه با Midnight Commander دارد. MOC از فرمت‌هاي Ogg، Vorbis، MP3، FLAC و بسياري از فرمت‌هاي موزيک ديگر پشتيباني مي‌کند. اين نرم‌افزار خروجي ALSA، OSS يا JACK را فراهم كرده و مي‌تواند فهرست‌هاي پخش M3U را درست کرده يا بارگزاري كند. MOC از يک معماري کلاينت/سرور استفاده مي كند که به کاربر اجازه مي‌دهد تا اين برنامه را از رابط گرافيکي جدا کرده و ترمينال کنترل کننده آن را براي کاربران ديگر باز بگذارد. همه اين‌ها در حالي انجام مي‌شود که موزيک همچنان در پس زمينه مشغول پخش است.

cdparanoia (xiph. org/paranoia)

cdparanoia يک نرم‌افزار rip کردن سي‌دي است که بر‌اساس فلسفه يونيکس، يعني انجام فقط يک کار و انجام خيلي خوب آن بنا شده است. اين نرم‌افزار که به عنوان يک Ripper با کيفيت طراحي شده است، دانشي بسيار بالا در زمينه سخت افزار سي‌دي دارد. به همين دليل، cdparanoia و مشتقات آن به اين مشهورهستند که در مواردي که ديگر نرم‌افزارها نتيجه بخش نيستند، مي‌توانند کار را به خوبي انجام دهند. cdparanoia داده‌ها را از روي سي‌دي موسيقي مي‌خواند و خروجي آن را به صورت فايل‌هاي WAV يا PCM‌هاي شانزده بيتي روي فايل يا stdout مي‌نويسد. كدگزاري اين داده‌ها به فرمت‌هاي قابل استفاده‌تر يا ساختن پايگاه داده‌هاي مربوط به آن فرمت بايد با ابزارهاي ديگري صورت گيرد. به اين ترتيب، اين نرم‌افزار با ساختاري کاملاً كمينه‌گرا طراحي شده است.

Music Player Daemon (freshmeat. net/projects/mpd)

پخش کننده موسيقي Dæmon (MPD) يک سرور موزيک آشنا با شبکه است. اين نرم‌افزار مي‌تواند به عنوان يک سرويس back-end براي کلاينت‌هايي که مي‌خواهند به صورت محلي يا از طريق شبکه به آن دسترسي داشته باشند، عمل كند. همچنين اين ابزار مي‌تواند در نقش يک تبديل‌کننده ظاهر شده و با نصب پلاگين‌هاي مربوطه تقريباً هر فرمتي را به فرمتي ديگر تبديل كند. MPD يک پايگاه داده يا کتابخانه موزيک را نيز برپا مي‌كند. پخش موزيک‌هايي که در اين پايگاه داده پشتيباني نشده‌اند. به دلايل امنيتي تنها توسط کاربران محلي قابل انجام است.

شكل 4- Music On Console

ويرايشگرها

نمي‌توان از برنامه‌هاي خط‌فرمان محور صحبت کرد و از ويرايشگرهاي متن سنتي يونيکس نام نبرد. تفاوتي نمي‌كند كه شما در حال يادداشت‌برداري، ساخت سايت، اديت کردن فايل‌هاي تنظيمات سيستمي يا نوشتن patch‌ هاي هسته لينوکس باشيد، در همه موارد يک ويراشگر کنسولي مناسب براي کارتان وجود دارد.

Vi/Vim (www. vim. org)

در سال 2009 و در نظر سنجي لينوکس ژورنال، کاربران اين ويرايشگر را به عنوان محبوب‌ترين خانواده ويرايشگرها از اواسط دهه هفتاد به بعد انتخاب كرده‌اند. طراحي Vim براي کارهاي administration سيستم مناسب است که روي حرکت راحت در ميان فايل‌هاي پيچيده و اعمال ويرايش‌هاي مختصر و کوچک تمرکز دارد. با کمي دستکاري مي‌توان اين ويرايشگر را به يک ابزار قوي برنامه‌نويسي با پشتيباني از کامل‌سازي context محور، هاي‌لايت کردن سينتکس و ويژگي‌هاي مقايسه و ادغام تبديل كرد. همچنين Vi هم به عنوان بخشي اصلي از اعتقادات خرافه گونه کاربران يونيکس است. اعتقادي كه آن‌ها در مقابل طرفداران مهم‌ترين ويرايشگر GNU يعني Emacs قرار مي‌دهد.

GNU Emacs (www. gnu. org/software/emacs)

خانواده ويرايشگرهاي ايمکس نيز شجره نامه‌اي طولاني دارد و توسعه آن نيز از دهه 70 آغاز شده است. با وجود اين‌که بسياري از کاربران از اين ويرايشگر در محيط گرافيکي استفاده مي‌کنند، ايمکس در محيط خط‌فرمان يز کارايي کامل دارد. ايمکس توانايي گسترش‌يافتن با استفاده از ماکروهاي نوشته شده را براي اين‌کار دارد و براي مدل خاصي از زبان ليسپ يک مفسر دارد که خود از آن استفاده مي‌کند. اين ويرايشگر تنها براي برنامه‌نويسان ساخته نشده، بلکه با نصب پلاگين‌هايي مي‌تواند براي گفت‌وگو، مرور وب، خواندن‌ايميل و اخبار و... به کار رود. به‌طور معمول در جنگ سنتي و بزرگ ويرايشگرها، ايمکس در مقابل Vi قرار داده مي‌شود. بسياري از کاربران ايمکس مي‌پذيرند که Vi يک ويرايشگر استثنايي است، اما در مقابل عقيده دارند که ايمکس در عمل و براي جميع کارها کارکرد بهتري دارد.

شكل 5- ويرايشگر Vim

Nano (www. nano-editor. org)

Nano يکي از كاربر پسندترين ويرايشگرهاي موجود است که بر پايه Pico ويرايشگري که در کلاينت‌ ايميل Pine تعبيه شده، ساخته شده است. Nano از هاي‌لايت کردن سينتکس پشتيباني کرده، داراي key binding قابل شخصي‌سازي است و مي‌تواند کليدهايي را که بيش از بقيه استفاده شده‌اند، به صورت هماهنگي در پايين صفحه نمايش دهد. اين نرم‌افزار فقط در يک حالت مي‌تواند از اين نيز دوستانه‌تر باشد و آن وقتي است که «نترسيد» را با حروف بزرگ در بالاي صفحه به شکل زيبايي نمايش دهد!

شكل6- يک دسکتاپ مدرن!

جمع بندي
اميدواريم توانسته باشيم بعضي از کاربران GUI را براي ورود به دنياي خط‌فرمان ترغيب كنم. درضمن نبايد فراموش كرد که اين تنها يک فهرست کوتاه از برنامه‌هاي متني است و تعداد بسيار زيادي از آن‌ها وجود دارد که در اين نوشته به آن‌ها نپرداخته‌ايم. در صورت علاقه مي‌توانيد از برنامه‌هاي جست‌وجوي نرم‌افزار مختص توزيع خودتان براي جست‌وجو و دريافت نرم‌افزارهاي مشابه ديگر استفاده كنيد.

Original thread: دنياي شيرين Command-Line, Author: varona, Site: تالار گفتگوی پرشین پت(مای پت)