ونوس مگس خوار
در دنیا ۴۵۰ گونه گیاه گوشتخوار متعلق به ۱۵ جنس و شش خانواده نهان دانگان دولپه ای وجود دارد که در اینجا ذکر یکی از آنها متعلق به خانواده Draseraceae می باشد .
شکار گیاهان گوشتخوار در حقیقت حیوانات بسیار کوچک و اغلب اوقات حشرات هستند.حتی برای این گیاهان نام گیاهان حشره خوار به جای گیاهان گوشتخوار پیشنهاد شده است ولی هنوز استعمال گیاهان گوشتخوار عمومیت بیشتری دارد .
یک گروه از پژوهشگران دانشگاه هاروارد با بررسی نحوه عمل گیاهان حشره خوار به راز سرعت زیاد این گیاهان در به دام انداختن حشرات پی برده اند. زیست شناسان تاکنون بر این باور بوده اند که گیاهانی نظیر "دام ونوس " که در زمره گیاهان مرداب زی هستند و میتوانند مگس های میوه یا حشرات کوچک دیگر را در گلهای زیبای خود به دام اندازند و آنها را ببلعند، با ساخت و کاری نظیر حرکت عضلات بدن آدمی، باز و بسته می شوند.


گوشتخوار کوزه ای

اما لکشمینا رایانا مهدوان و همکارانش از دانشگاه هاروارد در بررسی رفتار این گلها با استفاده از دوربینهای با سرعت زیاد به این نکته پی بردند که سرعت بسیار زیاد گلهای حشره خوار در بستن لبه های خود و اسیر کردن حشره به دام افتاده ناشی از تغییر سریع شکل انحنای لبه بیرونی آنهاست . این گلهای حشره خوار نظیر توپ تنیس سوراخ شده ای که رویه قسمت داخلیش بیرون کشیده شده باشد، انحنای خود را از حالت تقعر به تحدب تغییر می دهند. این تغییر تنها یک دهم ثانیه به طول می انجامد که به مراتب از زمانی که حشره به دام افتاده برای نشان دادن واکنش و فرار از محبس نیاز دارد، کوتاه تر است .
هرچند این محققان هنوز نتوانسته اند این نکته را مشخص سازند که در تراز سلولی چه تغییراتی در گلهای این گیاهان بوجود می آید که امکان چنین تغییر سریعی را برای آنها پدید میآورد اما موفق شده اند مدلی ریاضی را برای توصیف نحوه عمل این گلها تکمیل کنند. با کمک این مدل ریاضی میتوان با در نظر گرفتن شکل بیرونی گلهای حشره خوار میتوان این نکته را پیش بینی کرد که سرعت بسته شدن لبه های بالایی گلها چه اندازه خواهد بود و چه زمانی پس از ورود حشره به درون گیاه ، گلهای آن بسته می شوند. بر اساس این مدل، گلهای حشره خوار ظاهرا به صورت یک مکانیزم تاخیری عمل میکنند. به این معنی که ورود حشره ، ساخت و کاری را به کار میاندازد که تنظیم کننده شمارش معکوس زمان بسته شدن گیاه است . در آزمایشهایی که با استفاده از این مدل به انجام رسیده نتایج حاصله مورد تایید قرار گرفته است .
به گفته مهدوان، این نوع گیاهان حشره خوار برای داروین بسیار اعجاب انگیز بوده اند و او مطالعات زیادی بر روی آنها انجام داد، اما هنوز برای ما روشن نیست که چه چیز گیاه را تحریک میکند که از خود واکنش نشان دهد و این ساخت و کار چگونه تطور یافته و شکل گرفته است .
گیاه Dianea muscipula که به نام ونوس حشره خوار نامیده میشود ، گیاه کوچکی است که اندازه آن از ۱۵ سانتیمتر تجاوز نمی کند و مناطق انتشار آن محدود به برکه های تورب دار کارولینا در خاور آمریکا میباشد .
این گیاه اولین بار توسط A . Dalilisفرماندار کارولینای شمالی کشف شد و در نامه ای که در ۲۴ ژانویه ۱۷۶۰ به P. Gallnsan نوشته نام Flytrapsensitive به آن داده است. متاسفانه این نام تا سال ۱۸۴۳ منتشر نشد .


بلدرورت

مقداری از این گیاه به انگلستان فرستاده شد و به باغVew منتقل گردید. Jahn Ellis تاجری که به گیاه شناسی علاقه داشت مشخصات آن را در ۱۷۷۰ برای Linnee ارسال داشت . با وجود این Linnee گوشتخواری این گیاه را باور نداشته و این گیاه جالب و زیبا و عجیب را Miraculum imaturae یا معجزه طبیعت نام نهاده است. برگهای این گیاه بدون ساقه بوده و مستقیمأ از روی زمین خارج میشود و شامل یک پهنک کشیده باله دار که در انتها پهن شده و تشکیل دو پهنک جداگانه به طول در حدود ۲ سانتیمتر می دهد. این پهنک های کوچک می توانند در طول رگبرگ اصلی تا شود. سطح فوقانی آنها دارای غده های کوچک قرمز رنگی می باشد که باعث هضم حشرات می شود. مابین غده های قرمز و کناره های برگ قسمت کوچکی وجود دارد که محل نکتار ( شیره ـ نوش )گل می باشد. پیرامون هریک از این پهنک ها پُرزهای (خارهای نازک و ظریف) سختی وجود دارد و در قسمت مرکزی دارای سه عدد و گاهی چهار عدد پُرزهای حسی برآمده میباشد.
زمانی که حشره باین موهای حساس برخورد کند پهنک ها مانند اوراق یک کتاب روی هم تا شده و حشره در آن زندانی می گردد و غده ها مایعی اسیدی ترشح می کنند که احتمالا همراه با عمل باکتریها باعث هضم حشره میشوند .
پس از ۵ تا ۱۵ روز گاهی ۳۰ روز درهای زندان به آهستگی باز میشود ، درحالی که فقط بقایای جسد زندانی دیده می شود .پس از هر شکار برگها شکل اولیه خود را بدست می آورند و بعد از ۲ تا ۳ بار استفاده قهوه ای رنگ و پژمرده شده و باید چیده شوند و به جای آنها برگهای جدیدی می روید. حشرات بخاطر بو و رنگ گیاهان گوشتخوار به سوی آنها جلب شده و شکار می گردند .


شبنم خورشید

گیاهان گوشتخوار معمولا در تورب زارهائی میرویند که از نظر ازت بسیار فقیر می باشند و این گوشتخواری کمبود ازت مورد نیاز آنها را جبران می کند و باید در گوشتخواری این گیاهان وسیله بقای آنها را در زمین های فقیر جستجو نمود. بعضی ازخصوصیات این گیاهان بسیار شگفت انگیز است. به عنوان مثال در حالی که تماس قسمتی از یک موی سر که فقط چند هزارم میلی گرم وزن دارد ، برگها را به حرکت می آورد و ریزش قطرات درشت باران بر روی آنها بی اثر است.
ونوس حشره خوار Dianea muscipula احتیاج به هوای گرم و مرطوب و آفتابی دارد و برگهای قهوه ای رنگی که اعمال حیاتی خود را انجام داده اند باید چیده شوند . رنگ قرمز داخل برگها با نشو و نمای گیاه آشکار می شود. هرگاه گیاه در سایه نگاهداری شود رنگ مزبور سبز باقی خواهد ماند. گلهای کوچکی که در ماه خرداد در روی ساقه های طویلی آشکار میشوند باید چیده شوند تا باعث ضعف گیاه نگردند. در صورتی که گیاه در محیطی دور از حشرات نگاهداری می شود باید هر دو هفته یک بار به آن یک تکه بسیار کوچک و نازک گوشت خام چرخ شده یا کوبیده بدهند. تغذیه بیش از حد و یا دست زدن به پُرزهای حساس باعث از بین رفتن و مرگ گیاه می شود و باید در مقابل این وسوسه مقاومت کرد . گیاه فوق یکی ازگیاهان مناسب پرورش در تراریوم Terrarium میباشد .


گیاه موشخوار
این گیاه احتیاج به رطوبت زیاد دارد و باید آن را در محل آفتابی و یا کمی سایه دار نگاهداری کنیم . خاک مناسب این گیاه تورب و کمی ماسه می باشد در زمستان به حد اقل ده درجه حرارت نیاز دارد.


در اینجا به معرفی چهار نوع ازمشهورترین انواع گیاهان حشره خوار می پردازم:

گیاه کوزه ای:

گیاه کوزه ای (pitcher-plant) دارای گونه های بسیار متنوع و از بزرگترین انواع گیاهان حشره خوارمحسوب می شود. و ارتفاع بعضی از گونه های آن گاهی به ۶۰ سانتیمتر می رسد. این گیاهبیشتر در مردابها و لجنزارها می روید و هر گیاه دارای یک ساقه بلند و صاف و یک گلبزرگ با گلبرگهای سرخ و مادگی چتر مانند است که در تابستان می شکفد.
کوزه هایاین گیاه، در واقع برگهای آن هستند که دورتا دور این ساقه و نزدیک به زمین قراردارند. این برگها لوله ای و به شکل کوزه ای دهان گشاد هستند. هر گیاه در اواسط بهار ۵ یا ۶ برگ جدید می دهد که هر ۱۵ روز یکی از آنها باز می شود. در پایان تابستان تمامبرگها رشد کرده و کامل می شوند و در طول زمستان و حتی تا تابستان بعدی، باقیمی مانند.
این برگها آب را در خود نگه می دارند. شهد گیاه در اطراف کلاهک و دهانهکوزه ترشح می شود و حشرات را به سوی خود جلب می کند، حشره با رسیدن بر روی برگ بهدرون کوزه حرکت می کند، تارهای مو مانند که به سمت پایین متمایل هستند و سطح لغزندهکوزه، حشره را به پایین هدایت می کند و این شکار نگون بخت که نمی تواند از کوزه خارجشود، در آب موجود آن غرق می شود.
برگ کوزه ای منزلگاه موجودات بسیار ریز مانندتک یاخته ها، کرمهای بسیار کوچک و سخت پوستان ذره بینی آبزی است. لارو سه نوع حشرههم در این کوزه ها زندگی می کنند که همه اینها همزیستان گیاه هستند و همراه باباکتریها، کار هضم حشره شکار شده را بر عهده دارند. در اوایل تابستان، حشرات بالغاز برگهای کهنه خارج شده و در برگهای تازه تخم گذاری می کنند. برگ کهنه که هضم کنندههایش را از دست داده، می میرد و برگهای تازه جایگزین آن می شوند.

۲ – دروزرا (Drosera) یا شبنم خورشیدsundew)

این گیاه در بسترهای خزه خشک شده می روید. دروزرا از بالا شبیه یک قطره درشت سرخرنگ و براق به عرض ۵ تا ۱۰ سانتیمتر است.برگهای گرد و پهن آن که هر یک بر روی ساقه ای جداگانه قرار گرفته، سرخ و کرک دارهستند و قسمت پایین آنها و ساقه سبز رنگ است. گل این گیاه سفید رنگ است و بر رویساقه ۱۰ سانتیمتری که از میان رستنگاه ساقه های برگها خارج می شود، می شکفد.
اینگیاه نیز برای شکار حشرات از برگهای خود استفاده می کند. تارهای متعدد سوزنی شکل برروی برگ وجود دارند که نوک هر یک از آنها یک قطره ماده چسبناک وجود دارد که شبیهقطره شبنم یا شهدی شیرین به نظر می رسد. این قطره ها، حشراتی چون پشه، مگس و انواعحشرات دوبال را به سوی خود جذب می کند. فرود حشره بر روی یک قطره، موجب چسبیدن او برآن شده و حشره با تقلا برای آزاد شدن، بیش از پیش خود را به دام می اندازد.
پساز اینکه حشره تسلیم شد، تارها به ترشح شیره ای پر از آنزیم می پردازند که حشره راهضم و جذب می کند. گاهی تمام برگ به آهستگی به دور شکار می پیچد و کار هضم حدود ۲ روزطول می کشد. سپس برگ گشوده شده و باقیمانده حشره همراه با باد از برگ جدا می شود.

-۳باترورت (Butterwort) یا گیاه کره ای:

باترورت یکی از نامتعارف ترینگیاهان حشره خوار است. این گیاه بر روی شکاف سنگها و صخره ها می روید. باترورتگلهایی ظریف و زیبا - معمولا به رنگ بنفش و آبی- دارد که در ماههای آخر بهارمی شکفند. باترورت نام خود را به خاطر برگهایی که به نظر چرب و "کره ای" شده اندبه دست آورده است. برگهای این گیاه به صورت مجموعه ۳ تا ۶ تایی و در گونه هاییبسیار بیشتر- بر سطح زمین می روید. با بررسی دقیق متوجه خواهید شد که برگها دارای دونوع غده ترشحی هستند. غدد برآمده ای که کار ترشح ماده چسبناک و کره ای را بر عهدهدارند و غدد کوتاهی که مواد هضم و جذب کننده را ترشح می کنند.
این دو غده بوییایجاد می کنند که مگها، شته ها و شش پایان را به تله چسبناک جذب می کند. حشره ای کهبه دام بیافتد، با تقلا برای رهایی، موجب ترشح شیره هضم کننده می شود. برگها بهآهستگی لوله می شوند و حشره را هضم و جذب می کنند.

-۴ بلدرورتbladderwort)

بلدرورت یا گیاه مثانه دار در برکه ها، دریاچه ها و نهرهایی با جریان آب آهستهو در کل در آبهایی با عمق کمتر از ۶۰ سانتیمتر یافته می شود. این گیاه بدون ریشه درنزدیکی سطح آب شناور می شود و شاخه های آن تا ۹۰ سانتیمتر و بلندتر رشد می کند و ساقههای آن پر برگ هستند. این ساقه ها تا ۲۰ سانتیمتر بالای سطح آب رشد می کنند و خوشههایی از گلهای زرد رنگ که شبیه گل میمون هستند، بر آنها می شکفد. ساقه هایزیرآبی منشعب شده و برگهای نخ مانند بسیار از آنها جوانه می زند. این برگها دارایکیسه های کوچک و سبکی هستند که مثانه یاbladder نام دارند. مثانه های جوان شفافهستند و به تدریج تیره می شوند. هر مثانه در واقع تله ریز و تو خالی است که ورودیآن یک طرفه است.
اگر یک حشره آبزی کوچک یکی از چهار تار محرک این مثانه را لمسکند، در تله باز میشود و مانند یک جارو برقی، حشره به داخل این کیسه مکیده شده ودرب تله در یک چشم برهم زدن حدود یک ۱۵ هزارم ثانیه - بسته می شود.
ساقه ها کهدارای غدد ترشح آنزیم هستند، کار هضم و جذب طعمه را بر عهده دارند. مثانه پس از یکیا دو ساعت آماده شکار طعمه جدید خواهد بود.