حفره دهان فضایی است غیر منظم و تا حدودی بیضی شکل که اولین توقفگاه مواد غذایی در بدن به شمار می‌رود. پس از جویدن غذا مقداری از آن در دهان و بین دندان‌ها و حد فاصل میان دندان‌ها ولثه قرار می‌گیرد. از آنجا که این مواد غذایی مورد استفاده فلور نرمال (فلور دهان شامل گروه متنوعی از اورگانیسم‌ها بوده و در بر گیرنده باکتری‌ها، قارچ‌ها، میکوپلاسماها، تک یاخته‌ها و احتمالاً فلور ویروسی می‌باشد) دهان قرار می‌گیرد باعث رشد میکرواورگانیسم‌های دهان وتشکیل بیوفیلم های باکتریایی بر روی سطح وریشه دندانها می‌شود و در نهایت پوسیدگی دندان‌ها، بیماری های مرتبط با دهان را ایجاد می‌نماید.
با توجه به اینکه زیستگاه خاصی که میکرواورگانیسم‌ها مرتبط با آن فعالیت کرده و زنده می‌مانند را اکوسیستم می گویند. فعالیت هر میکرواورگانیسم در زیستگاه خاص، مربوط به نقشی است که آن در بین اجتماع میکرواورگانیسم‌ها دارا می‌باشد. این نقش توسط خواص بیولوژی هر توده یا جمعیت مشخص می‌گردد. دهان به عنوان یک اکوسیستم با چندین زیستگاه می‌باشد. به طوری که هر یک مناسب رشد و فعالیت تعدادی میکرواورگانیسم است. زیستگاه‌های دهان را می‌توان مخاط، لب‌ها، گونه‌ها، زبان، سطوح دندان‌ها، لثه، بزاق، ناحیه لوزه‌ها و سطح دندان‌های مصنوعی نام برد.
خواص زیستگاه‌های دهان هرگز بصورت طولانی پایدار نبوده و همواره دستخوش تغییرات وسیعی می‌شود. با کشیدن دندان، گذاشتن دندان مصنوعی، جرم گیری و پرکردن دندان، اکوسیستم دهان تغییر می‌کند. تغییرات موقت اکوسیستم دهان بر حسب نوع غذای مصرفی و آنتی بیوتیک‌ها نیز ممکن است اتفاق بیفتد. دندان‌ها و بزاق، دهان را از دیگر زیستگاه‌های موجود در بدن انسان و سایر موجودات متمایز می‌سازد. قبل از رویش دندان‌های شیری و دوره‌های دندان‌های شیری و دندان‌های دائمی ،هریک شرایط اکولوژی خاصی را در دهان بوجود می آورند.
هریک از دندان‌ها برای سکونت توده خاصی از میکروب‌ها مناسب بوده، این حالت به ماهیت فیزیکی سطح و خطوط دندان‌ها بستگی دارد. نواحی بین دندان‌ها و شقاق لثه‌ای به علت ابقای مواد غذایی باعث رشد و تکثیر میکروب‌ها شده واغلب پوسیدگی دندان در این نواحی پدید می‌آید.
فاکتورهای میکروبی زیستگاه دهان
میکروب‌ها در محیط دهان می‌توانند چه در تحریک و چه در مهار باکتری‌های مجاور با هم اثر متقابل داشته باشند. مکانیسم‌های دخیل در این مورد عبارتند از:
1 - رقابت برای گیرنده ها جهت اتصال بوسیله اشغال زودتر نواحی کلونیزه شدن و جلوگیری از اتصال آنهایی که دیرتر می‌رسند.
2 - ساخت توکسین‌ها مثل باکتریوسین که سلول‌های همان گونه یا دیگر گونه‌های باکتری‌ها را می‌کشند؛ مثل استرپتوکوک سالیواریوس که مهارکننده‌ای (enosin ) می‌سازد که استرپتوکوک پایوژنز را مهار می‌کند.
3 - تولید محصولات نهایی متابولیکی مانند اسیدهای کربوکسیلیک کوتاه زنجیره که pH را کاهش میدهند و همچنین مانند عوامل آنتاگونیست مضر عمل می‌کنند.
4 - استفاده از محصولات نهایی متابولیکی دیگر باکتری‌ها برای اهداف تغذیه‌ای. مثلا رده ویلونلا از اسیدهایی که استرپتوکوک موتانس می‌سازد استفاده می‌کند.
5 - تجمع با گونه‌های مشابه و یا گونه‌های مختلف باکتری‌ها
فلور نرمال دهان
دهان نوزاد در بدو تولد استریل است به جز شاید تعداد کمی از اورگانیسم‌هایی که از کانال زایمان مادر گرفته می‌شود. کمتر از چند ساعت بعد اورگانیسم‌ها از دهان مادر و یا پرستار و محیط به دهان راه می‌یابند. معمولا استرپتوکوک‌ها گونه‌های پیش‌قدم هستند. فعالیت متابولیکی اجتماع پیش‌قدم محیط دهان را برای تسهیل در تشکیل سایر جمعیتها تغییر بدهند. هنگامی‌که ترکیبات این اکوسیستم پیچیده شامل تعداد متغیری از جنس‌ها و گونه‌های مختلف رشد کرده و به یک تعادلی میرسند گفته می‌شود که یک اجتماع به اوج رسیدهcilmax community) ) بوجود می‌آید که این یک سیستم بسیار دینامیک است.

منبع: دنیا بلاگ