صفحه نخست » گیاهخواری » جذاب

محل و مبداء ظهور مارها بطور کامل و دقیق روشن نیست . مارها جز در دو قطبین ، ایسلند و ایرلند و نیوزلند در تمام نقاط دنیا پراکنده هستند . درباره خزندگان سمی و خطر احتمالی آنها و عواقب گزش مارها داستانهای زیادی نسل به نسل نقل شده و این امر به ترس و وحشت مردم از این موجود زیبا و خوش خط و خال افزوده است . با وجود این اغلب بازدیدکنندگان باغ وحشها برای تماشا و شناسائی این موجودات که نامطبوع می نمایند ، علاقه زیادی نشان می دهند .

عمر قدیم ترین یادداشتهای طبی که در این مورد تهیه شده است به 1600سال قبل از میلاد مسیح می رسد که به مصریان قدیم مربوط است . به نظر می رسد که نحوه شناسائی جانوران سمی و درمان گزش آنها نخست در این کشور پیشرفت کرده و بعدأ به یونان و از آنجا به امپراطوری رم راه یافته و گسترش پیدا کرده باشد . روشهای درمان جدید گزش این جانوران دنباله راههای درمانی طب قدیم و مکمل آن است . مارهای شناخته شده تقریبأ 2400 نوعند که در حدود 400 نوع آنها سمی است . بیشتر مارها ، نقاط گرمسیر و استوائی را برای زندگی ترجیح می دهند . از نظر کثرت انتشار گونه های مختلف مار جهان ، به ترتیب می توان قاره های استرالیا ، آفریقا ، آمریکا، آسیا و اروپا را نام برد . وجود مار د رمزارع و کشتزارها باعث از بین رفتن موشها ، کرمها و حشرات مختلف است و از این راه کمک مؤثری به افزایش محصولات کشاورزی می شود .


اگر زیانهای ناشی از گزش مار با زیانهای ناشی از جانوران دیگر و همچنین بیماریها مقایسه شود ناچیز خواهد بود . در اغلب کشورهای جهان برای خرید و فروش و مبادله مار یا سم آن بخشهای عمومی و خصوصی وجود دارد . در ایران در چند سال اخیر مؤسسه دولتی سرم و واکسن سازی رازی به منظور تهیه سم و سرم ضد مارگزیدگی مورد نیاز کشور به آموزش و آشنا کردن مارگیرهای محلی به روش صحیح صید و طرز نگهداری و حمل و نقل مارها پرداخته است و همه ساله تعدادی مار برای همین منظور خریداری می کند . البته تعداد معدودی از مارگیرها به منظور امرار معاش به خرید و فروش و معاوضه مارها ، ، خاصه مارهائی از نوع کبرا یا کفچه اشتغال دارند .


معمولأ این افراد برای اینکه خطری متوجه آنها نشود قبلأ دندان سمی را می کشند . غافل از اینکه این کار آنان با جانشین شدن دندانهای سمی خنثی می شود . مارگیرهائی که در این کار ورزیده تر هستند برای مصون ماندن از خطر گزش ، عمل کشیدن دندان زهری را بموقع تجدید می کنند . در بعضی کشورها مانند چین برمه ، ژاپن و حتی آمریکا ، بعضی رستورانها از گوشت مار و مخصوصأ مار بوآ غذای مطبوعی برای علاقمندان تهیه می کنند برخی گوشت مار زنگی را از مطبوع ترین غذاها می دانند .در دنیائی که گوشت فورباغه و خرچنگ در تغذیه استفاده می شود ، گوشت مار نیز می تواند در برنامه غذائی بشر جائی داشته باشد ، البته به شرطی که به طرز صحیحی تهیه و طبخ شود . موش مار یکی از انواع مارهای غیر سمی است و معمولأ هفتاد عدد تخم می گذارد . این تخم ها کمی بزرگتر از تخم مرغ است و جداری نازک تر از آن دارد . بعضی مردم عقب افتاده با علاقه زیادی از تخم این مارها تغذیه می کنند . در قدیم در بعضی کشورها از روغن مار برای از بین بردن غده ها و معالجه سرمازدگی دست و پا و بر طرف کردن بعضی دردهای عصبی استفاده می شد. برخی از مردم کشورهای آسیائی اعتقاد دارند که مخلوطی از مار مرده و ارسنیک در درمان سفلیس مؤثر است . یا مخلوط سم مار و ارسنیک و مرفین و مشک به عنوان داروی تقویت کننده قلنج های کبدی ناشی از بیماری وبا مفید است .در ایران بعضی معتقدند که روغن مار برای رشد و نموی موی سر سودمند است . این خواص تمامأ مشکوک و مردود و بدون پایه و اساس علمی است و چه بسا از استعمال این مواد ناراحتیهای جبران ناپذیری نیز حاصل شود .


اخیررأ موضوع مار و سم آن مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته و با مراعات اصول فنی به تهیه بعضی فراورده ها ی داروئی اقدام کرده اند که برای عوارضی از نوع خونریزیهای شدید و برطرف کردن دردهای عصبی مورد استعمال دارد . فراورده ای از سم مار کبرا را که قبلأ سمیت آن برای هر بیمار بطور جداگانه اندازه گیری شده باشد ، می توان برای بر طرف کردن دردهای عصبی و ماهیچه ای یا بیماری صرع توصیه کرد . به نظر می رسد که سمیت این نوع فراورده به مراکز فوقانی مغز نفوذ نمی کند و ممکن است در آتیه به جای مرفین برای بعضی بیماران حساس نیز تجویز شود . فراوده هائی که از سم افعیها مانند بوتروپس(Bothrops ( یا راسل (V.Russelli ( و غیره ساخته می شود گاهی در درمان بیمارهای هموفیلی و خونریزیهای شدید از قبیل خونریزی رحم و شبکیه چشم و دهان به کار می رود . همچنین ممکن است که سم مار زنگی و کری فراورده ای تهیه شود که در درمان بیماریهای صرع ، آسم یا تنگی نفس ، دردهای عصبی ، لومباگو و سیاتیک مورد استفاده قرار گیرد . سم مار به عنوان بند آورنده خون هم مورد استفاده بوده است . برخی از سموم مارها علاوه بر فاکتور منعقد کننده ، دارای فاکتور ضد انعقاد هم هستند . عمل این فاکتورها بستگی به غلظت سم دارد . در رقتهای کم خاصیت انعقادی و در رفتهای بالاتر خاصیت ضد انعقادی آنها ظاهر می شود .


در بعضی از کشورهای شرقی آسیا ، از پوست ، گوشت و حتی خون مارها برای درمان بعضی بیماریها استفاده می کنند . از پوست مار نیز در صنعت چرمسازی استفاده می شود . از آن کفش ، کمرند ، کیف و بعضی لوازم لوکس تهیه می کنند .
در ادبیات و افسانه های عامیانه کشورهای مختلف داستانهای زیادی درباره نقش مار در زندگی مردم یافت می شود . بعضی از سرخپوستاان با مار به انجام مراسم ویژه ای می پردازند . این مراسم را از قدیمیترین مراسم مذهبی با مار می دانند که تا زمان ما ادامه یافته است . بطور کلی مار در رابطه با انسان در نقش اقتصادی ، مذهبی ، هنری ، پزشکی و ادبی ظاهر شده است .