چهارراه استانبول در مركز شهر تهران از گذشته دور ، بورس صرافي ها و فروشندگان سكه و ارز بوده و همچنان نيز اين مركزيت را حفظ كرده است، اما در كنار اين داد و ستدها، خريد و فروش اسكناس هاي نو نيز از ديگر معاملاتي است كه در اين محل انجام مي گيرد. كافي است گشت كوتاهي در شعاع 100 متري اين چهارراه بزنيد تا با انبوهي از فروشندگاني مواجه شويد كه بسته هاي اسكناس نو و تا نخورده را با مبالغ اسمي مختلف عرضه مي كنند.
دستفروشان پول در اين منطقه از شهر به فراخور حال و هواي ايام و نزديكي به اعياد خصوصا عيد نوروز، قيمت هاي مختلفي را براي اسكناس هاي نو تعيين مي كنند. مثلا ماه انتهايي سال قبل يك بسته 100 تايي اسكناس نوي 500 ريالي در چهارراه استانبول تهران بين 8 تا 10 هزار تومان فروخته مي شود. يك بسته صدتايي اسكناس هزار ريالي نيز به قيمت 14 تا 16 هزار تومان و بسته هاي صدتايي اسكناس هاي نوي 2000 ريالي حدود 22 تا 24 هزار تومان فروخته مي شود.
با توجه به اینکه اسکناسهای 1000 و2000ریالی چند سالی است از چرخه اقتصادی و پولی کشور خارج شده، اما ما کماکان شاهد فروش و عرضه این اسکناسهای نو و تا نخورده هستیم که با مبالغی گآهن 2برابر ارزش آن به فروش می رسند.
دسترسی به اسکناسهای نو و تا نخورده در مبالغ مختلف شاید برای من وشما سخت و حتی غیر ممکن به نظر برسد، اما برای کسانی که از این راه امرار معاش می کنند کاری بسیار آسان است.
اما سوال اينجاست كه چرا بايد بازار اين دلالي، پررونق باشد و مردم مجبور باشند براي تهيه اسكناس نو به بازار سياه و غيررسمي مراجعه كنند؟
به علت نزديكي چهارراه استانبول به مراكز تجاري و صرافي، تعداد شعب بانك ها در حوالي اين منطقه بسيار زياد است. براي يافتن پاسخ مطرح شده در قسمت قبل سراغ چند شعبه از شعبه هاي بانك هاي مختلف رفتيم و از مسوولان شعب سوال كرديم كه آيا ممكن است در صورت تقاضاي مشتريان به آنها پول نو ارائه كنند و با كمال تعجب در تمامي موارد پاسخ يكساني دريافت مي كرديم: خير!
البته مسوولان شعب در توجيه اين موضوع دلايل مختلفي را عنوان مي كردند، از جمله اين كه تعداد اسكناس هاي نويي كه از سوي بانك مركزي توزيع مي شود، بسيار اندك است يا اين كه به دليل وجود متقاضيان كاذب، اساسا از ارائه پول و اسكناس نو صرف نظر مي كنيم و ...
با شنيدن اين پاسخ ها، به جاي پرسش پيشين، پرسش ديگري مطرح مي شود كه؛ پس اسكناس هاي نويي كه در دست دلالان وجود دارد، از چه طريقي توزيع شده است؟
به نظر مي رسد پاسخ اين پرسش ها را بايد در وراي ميله هاي قطور و درهاي بسته خزانه كشور جستجو كرد كه دست بر قضا در همان چهارراه استانبول نيز قرار دارد!
محمد یکی از فروشندگان ارز و پول در چهار راه استانبول است، وقتی با او هم کلام می شوم می فهمد که مشتری نیستم و فقط می خواهم اطلاعات کسب کنم، به سختی به سوالهایم جواب می دهد، وقتی از او می پرسم اسکناسها را از کجا تهیه می کند؟ ای بابا اگه تونستی نون ما رو ببری، اگه قرار باشه آدم تهیه می کنه، تا هر چند میلیون که بخوای هم تهیه می کنم، ببینم اصلا تا حالا رفتی از قاچاقچی جماعت بپرسی که جنست رو از کجا تهیه می کنی؟
از اين رو، كارمندان بانك مركزي از اين شانس برخوردارند كه وقتي مردم بيرون به دنبال پول نو، مجبور مي شوند مبلغ بيشتري پرداخت كنند، اين كارمندان براحتي به اسكناس هاي نو دسترسي دارند!
در طبقه همكف اداره نشر اسكناس، باجه اي قرار دارد به نام «بخش توزيع» اين شعبه وظيفه مديريت توزيع اسكناس را بين نظام بانكي كشور به عهده دارد، اما ، وظيفه توزيع اسكناس نو ميان كارمندان بانك مركزي را نيز انجام مي دهد، به اين ترتيب كه هريك از كاركنان اين بانك با اخذ مجوزي صوري از مدير بخش خود به اين شعبه مراجعه كرده و معادل پول خود، اسكناس نو دريافت مي كند. ظاهرا اين روال همواره برقرار است با اين تفاوت كه در روزهاي پاياني سال، حجم مراجعات به اين شعبه به صورت چشمگيري افزايش مي يابد.