راهکارهای حفاظت در برابر تابش
مبانی
بسیاری از كشورها استانداردهای
حفاظت در
برابر تابش خود را براساس توصیه‌های كمیسیون بین‌المللی
حفاظت در
برابر تابش (ICRP) فرموله می‌كنند. این استانداردها براساس 1- جلوگیری از اثرات قطعی با نگهداری دز در زیر میزان آستانه و 2-با فرض این كه عملیات قابل قبولی برای قطعی ساختن رخ داد اثرات احتمالی به میزان‌های قابل قبول انجام پذیرد.
فعالیت‌هایی كه موجب پرتوگیری
تابش می‌شود به نام فعالیت‌های پرتوی (Practices) نامیده می‌شوند. كلیه این فعالیت‌های صورت گرفته در تكنولوژی هسته‌ای را در بر می‌گیرد. فعالیت‌هایی كه كمك به كاهش یا كم شدن پرتوگیری
تابش می‌شوند به نام مداخله (intervention) است، مثلاً فعالیت‌های پیش‌گیرانه در حواث یا اورژانس از همین نوع هستند.
اصول توصیه شده به وسیله ICRP برای “فعالیت‌های پرتوی” به صورت زیر است:
• شغل درگیر با پرتوگیری باید دارای منافع كافی برای جبران مضرات
تابش كه موجب آن می‌شود باشد.
• برای هر چشمه‌ای ، دزها یا احتمال پرتوگیری بایستی اصل “هر چه كمتر”موجه شدنی (ALARA) رعایت شود و خطرات دز حاصل از پرتوگیری‌های بالقوه برای فرد و ریسك افراد محدود باشد.
• پرتوگیری‌های فردی از كلیه چشمه‌ها، مستعد كنترل با شرط حدهای دز و كنترل‌هایی از مخاطره پرتوگیری‌های بالقوه میباشد.
اصول اولیه “ مداخله” عبارتند از :
• هرگونه مداخله باید سودمندتر از خسارتی باشد كه خود
تابش به وجود می‌آورد.
• میزان استمرار مداخله باید به طریقی باشد كه سود خالص كاهش در دز منهای هزینه مداخله بالاتر از میزان بالای قابل دسترس قابل قبول باشد.
حدهای دز
حدهای دز ICRP برای پرتوگیری‌های شغلی و عموم كاربرد دارد. حد دز به طریقی تنظیم می‌گردد كه پرتوگیری پیوسته در دزی بالاتر از حد غیر قابل قبول بوده یا هر زمینه قابل قبول برای پرتوگیری پیوسته پایین حد قابل تحمل باشد ولی تشویق نمی‌گردد. به طوری كه دزهای قابل پذیرش كم و بیش پایین حد قرار دارند.
پرتوكاران
حدهایی برای كلیه حالات شغلی شامل حوادث و داوری‌های غلط در كار تأسیسات و تعمیر و نگهداری طراحی شده یا طراحی نشده و باز كردن تأسیسات هسته‌ای به كار می‌رود.
(الف) اثرات قطعی
حدهای سالیانه پرتوكاران عبارتند از mSv150 برای چشم و mSv500 برای پوست.
(ب) اثرات احتمالی
حدهای دز براساس كل زیان‌های تخمینی به سرطان كشنده، سرطان غیركشنده و مشكلات ارثی میباشد. مطابق آن :
• دز مؤثر به فرد در كل عمر كاری وی نباید از Sv1 تجاوز نماید.
• آهنگ انتقال
تابش در هر سال نباید از mSv 50 و یا در هر پریود پنج ساله ازmSv100 تجاوز نماید( میانگین mSv/y20 برای 5 سال).
• پرتوگیری شغلی برای زنان غیر باردار همانند مردان است. كنترل‌های اضافی برای زنان باردار لازم است.
حفاظت از حد دز معادل mSv2 برای شكم زنان برای باقی‌مانده دوران بارداری وی لازم است.
حدهای مجاز ورود مواد پرتوزا به بدن(ALI)
برای یك فرد عادی و نیز برای پرتوكاران، دز خارجی ممكن است قابل ملاحظه نباشد، ولی بلعیدن و تنفس
رادیوایزوتوپ‌ها احتمال دارد در پرتوگیری
تابش شركت نمایند. مطابق آن ICRP حدهای مجاز ورود رادیوایزوتوپ به بدن را از طریق تنفس یا نوشیدن آب تعریف كرده است.
دز كل مؤثر از كلیه چشمه‌ها، داخلی یا خارجی نباید از حدهای مشخص شده به وسیله ICRP تجاوز نماید. در صورت ورود به بدن شیمی رادیوایزوتوپ‌ها نقش ایفاء نمـوده و بعضی از آنها همچون Sr90 و Pu239 در استخوان تمركز نموده درحالی‌كه بعضی دیگر از رادیوایزوتوپ‌ها همچون Cs137 در كل بدن پخش می‌شوند. فاكتور‌های توزین بافت، نیمه عمرهای دفع فردی در حالت توزیع در بافت یا بافت‌های ویژه مورد بررسی قرار می‌گیرند.
با غلظت در حالت جریان Sr90 در آب می‌توان فرض نمود كه فرد 2/2 لیتر آب در روز می‌نوشد. به همان صورت برای غلظت هوای لازم می‌توان فرض نمود كه یك فرد 20 لیتر در دقیقه هوا تنفس می‌كند و به مدت 2000 ساعت برسال پرتوگیری می‌نماید.