بدن‌‌های تراشیده و عضلات برآمده، هر نوجوان و جوانی را برای داشتن چنین اندامی وسوسه می‌کند. برنامه‌‌های ویژه شبکه‌‌های تلویزیونی و مجلات رنگانگ و عکس ورزشکارانی که یا «قوی‌ترین» هستند یا عضلاتی کم‌نظیر دارند، این وسوسه را شدت می‌بخشد تا آنجا که برای همانندشدن با آن ورزشکاران، می‌خواهند ره صدساله را یک شبه بپیمایند و با مشتی دارو و مکمل و اندکی ورزش «ایده‌آل» شوند. صدافسوس که در این راه مربیان یا دوستانی، این ورزشکاران نوجوان و جوان را یاری می‌کنند...
نسخه‌نویسی در باشگاه‌‌های ورزشی ممنوع!
برای اطلاع از عوارض استفاده از این مکمل‌‌ها و داروها به سراغ دبیرکل ستاد ملی مبارزه با دوپینگ رفتیم. دکتر لطفعلی پورکاظمی با تاکید بر برخورد شدید با عوامل توزیع‌کننده داروهای غیرمجاز در باشگاه‌‌ها به جوانان هشدار می‌دهد که استفاده از این داروها می‌تواند باعث عقیم شدن آنها شود.
رئیس فدراسیون پزشکی- ورزشی می گوید: «متاسفانه برخی از
باشگاه‌‌های ورزشی بدون اینکه مدارک و تخصص لازم را داشته باشند، خودشان اقدام به نسخه‌نویسی می‌کنند و مکمل‌‌های غیرمجاز را می‌فروشند.»
وی تاکید می‌کند: «توصیه ما به نوجوانان و جوانان این است که به جای افتادن در دام مکمل‌‌ها و داروهای غیرمجاز، از انواع حبوبات ، میوه‌ها ، لبنیات ، پروتئین و غذاهای طبیعی استفاده کنند.»
دبیرکل ستاد ملی مبارزه با دوپینگ البته یادآور می‌شود: «
فقط در سطح ورزش قهرمانی و حرفه‌ای ورزشکاران زیرنظر متخصص پزشک ورزشی یا متخصص تغذیه از مکمل‌‌های مجاز استفاده می‌کنند چرا که یک ورزشکار حرفه‌ای که بدنش نیاز به هشت هزار کالری دارد، نمی‌تواند از شب قبل و تنها با خوردن غذا و حبوبات و... این کالری را تامین کند و سوخت‌وساز بدنش دچار اشکال می‌شود بنابراین باید از پودر یا قرص‌‌های مکمل مجاز استفاده شود.» وی ادامه می‌دهد: «
ما در تمام باشگاه‌‌های کشور فروش موادنیروزا را ممنوع کردیم و فقط در داروخانه‌‌ها عرضه این مواد مجاز است. البته ورزشکاران این داروها یا مکمل‌‌ها را فقط باید با تجویز و مشاوره پزشک
ورزشی باشگاه یا شهر خودشان یا متخصصان تغذیه تهیه کنند.»
عقیم شدن در نتیجه استفاده از مکمل‌‌های دوپینگی
به طور مثال از 10 مکملی که یک مربی در طول سه ماه برای یک ورزشکار علاقمند نسخه‌پیچی کرده بود، چهار مورد از آنها دوپینگی بود که این مواد متاسفانه عوارضی همچون عقیم‌شدن و نازایی برای پسران و دختران در آینده دارد. علاوه بر این، نارسایی کبدی و مشکلات کلیوی ، فشارخون ، افسردگی ، اختلالات پوستی ، زخم اثنی‌عشر ، ریزش مو و... در کوتاه‌مدت و در درازمدت به سراغ افرادی که از مکمل‌‌های غیرمجاز استفاده می‌کنند، می‌رود.»
رئیس فدراسیون پزشکی
ورزشی می‌افزاید: «مکمل‌‌های مجاز ویتامینی از آن دسته مکمل‌‌هایی هستند که اگر مصرف آنها با مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه باشد، منع مصرف ندارند و ورزشکاران چه در سطح قهرمانی چه در سطح همگانی می‌توانند با مشورت پزشک ویتامین‌‌هایی نظیر امگا 3، ویتامین E، Bکمپلکس، B12، B6 یا کپسول‌‌های مولتی ویتامین، فارماتون و.. را که وزارت بهداشت تایید کرده است، استفاده کنند.»
مکمل‌‌های بالای 18 سال
مسوول کمیته تغذیه فدراسیون پزشکی ورزشی می گوید : «مکمل‌‌ها یعنی کامل‌‌کننده آن چیزی که در برنامه غذایی وجود دارد» به مکمل‌‌های ویتامینی یا مکمل‌‌های دیگری مثل کافئین که منشاء غذایی دارند اشاره می‌کند و می‌گوید که حتی این مکمل‌‌ها هم محدودیت‌‌های خاص خود را دارند. مسوول بخش پیکرشناسی آکادمی ملی المپیک سخن خود را اینگونه توضیح می‌دهد: «از جمله محدودیت‌‌ها درباره مصرف این مکمل‌‌ها که به نوعی اصل محسوب می‌شوند، این است که تجویز و مصرف بسیاری از آنها در افراد زیر 18 سال توسط اکثر نهادهای بین‌المللی که در زمینه علم ورزش و تغذیه وجود دارند ممنوع اعلام شده است.»
داروهایی که شما را قدکوتاه نگه می‌دارد
دکتر فرج‌زاده می‌افزاید: «بیشتر داروهای غیرمجازی که در باشگاه‌‌ها و به وسیله افراد فاقد صلاحیت تجویز می‌شوند، شامل انواع استروئید‌‌های آنابولیک، هورمون رشد یا انسولین هستند و مصرف هر سه از سوی نهادهای ملی و بین‌المللی مربوط به مبارزه با دوپینگ ممنوع اعلام شده است.»
دکتر فرج‌زاده درباره علت ممنوعیت تجویز و مصرف این داروها می‌گوید: «این داروها علاوه بر اینکه موجب ایجاد شرایط نابرابر در ورزش می‌شوند، عوارض زیادی دارند. از جمله عوارض این داروها، عوارض رشدی است، یعنی نوجوانی که هنوز رشدش کامل نیست و صفحات رشدش بسته نشده با مصرف این داروها صفحات رشد در بدن او بسته می‌شود. علاوه بر این، تاثیرات منفی در بلوغ فرد می‌گذارد. در جوانان هم این داروها می‌تواند موجب ریزش مو ، تغییرات صدا و... شود.»
آلودگی مکمل‌‌ها
مسوول کمیته تغذیه فدراسیون پزشکی
ورزشی مشکل مهم دیگر مکمل‌‌ها را آلودگی آنها عنوان می‌کند و می‌افزاید: «به دلیل آنکه تولید مکمل‌‌های غذایی مثل تولید داروها نیست و شرایط بهداشتی و کنترل کیفی که برای تولید دارو اعمال می‌شود در تولید این مکمل‌‌ها متفاوت است، به همین دلیل امکان آلودگی آنها وجود دارد. مخصوصا وقتی مکمل‌‌های غذایی را یک شرکت غیردارویی و شرکت تولیدکننده مواد غذایی و مکمل‌‌های غذایی بر عهده داشته باشد،
احتمال آلودگی بیشتر خواهد بود.»
خطر استفاده بیش از حدمجاز از مکمل‌‌ها
دکتر فرج‌زاده تاکید می‌کند: «تجویز داروها و مکمل‌‌ها به ورزشکاران از سوی مربی بدنساز یا سایر مربی‌‌ها و حتی سرمربی غیرقانونی است و صرفا پزشکان و متخصصان تغذیه مجاز به تجویز داروها و مکمل‌‌ها هستند.»
وی با اشاره به اینکه «استفاده نابجا و غیرمجاز مکمل‌‌ها عوارضی دارد که متاسفانه دیده نمی‌شود، می گوید: «یکی از عوارض رایج، اختلالات گوارشی است که نوجوانان خیلی به آن دچار می‌شوند. نوجوان به پزشک مراجعه می‌کند و می‌گوید که اسهال و در برخی مواقع یبوست دارد، وقتی از او آزمایش مدفوع گرفته می‌شود و بررسی‌‌های انگلی و ... صورت می‌گیرد، مشخص می‌شود که مشکل انگلی مطرح نیست بلکه بیش از حد طبیعی برای آنها توسط افراد غیرکارشناس مکمل تجویز شده و آنها هم استفاده کرده‌اند و درنتیجه عملکرد دستگاه گوارش به هم می‌ریزد.»
مسوول بخش پیکرشناسی آکادمی ملی المپیک ادامه می‌دهد: «مصرف این مکمل‌‌ها روی کبد و کلیه‌‌ها اثر می‌گذارد، به طور مثال معمولا افرادی که از مکمل‌‌های پروتئینی استفاده می‌کنند، در آزمون و آزمایش‌هایی که از کارکرد کلیه یا کبد آنها گرفته می‌شود، شاخص‌‌های آنها اکثر اوقات تغییر پیدا کرده است و این وضعیت می‌تواند هشداردهنده باشد چرا که منجر به نارسایی‌‌ها در کلیه یا کبد می‌شود که معمولا غیرقابل برگشت است.»
دکتر فرج‌زاده خاطرنشان می‌کند: «غیر از این موارد شاهد برخی عوارض عملکردی هستیم، مثلا ورزشکار دچار انواع اسپاسم‌‌ها ، گرفتگی‌‌ها و سفتی عضلانی می‌شود که هم خطر سلامتی دارد و از هم نظر عملکردی نقض غرض است یعنی فرد برای بهتر شدن عملکرد ورزشی از این مکمل‌‌ها استفاده کرده اما به مرور دچار مشکلات دیگری می‌شود بنابراین طیف گسترده‌ای از عوارض وجود دارد که اگر به آنها دقت نکنیم می‌تواند پشیمانی به بار بیاورد.»
با وجود تمام این هشدارها باز هم این اراده ورزشکاران نوجوان و جوان است که می‌تواند ضامن سلامتی آنها باشد، راه سخت یعنی ورزش اصولی و مداوم را انتخاب کنند تا بدنی سالم و زیبا داشته باشند یا راه آسان اما با عوارضی جبران‌ناپذیر و آن مصرف مکمل‌‌ها و داروهای غیرمجاز برای به ظاهر ورزشکار شدن طی مدت کوتاه، انتخاب با شماست!