صفحه نخست » ماهی » دیگر آبزیان » تاریخی

خبرگزاری مهر: خوزستان اگرچه موزه روباز شیرهای سنگی تاریخی ایران نامیده می شود اما کم توجهی به ساماندهی این آثار تاریخی شیرهای سنگی را در مسیری قرار داده که انتهای آن به نابودی آثار و حذف از تاریخ میراثی این سرزمین می رسد. به گزارش خبرنگار مهر در اهواز، انسانها اعتقاد دارند که هر حیوانی مظهر یک خوی و خصلت است به همین دلیل معتقدند که اسب مظهر نجابت، گاو مظهر فراوانی، سگ مظهر وفاداری و روباه مظهر مکر و شیر مظهر صلابت و قدرت است.
شاید به همین دلیل است که از روزگار باستان برای پاسداشت افراد رشید، مقتدر و محبوب، از سنگ سخت پیکری از شیر می تراشیدند و بر مزار فردی که جانش را در راه آرمانهای بشری داده است، قرار می دادند.
از این رو از شمال شرقی استان خوزستان گرفته تا شمال غربی، شرق و غرب این استان در عمده قبرستانها شیر سنگی نصب شده حتی نصب شیر در دو میدان چهارشیر اهواز و میدان مرکزی شهر دهدز نیز دیده می شود.
به همین دلیل باید شیرهای سنگی خوزستان پس از شناسایی و شناسنامه دار شدن مورد محافظت قرار بگیرند زیرا خوزستان موزه روباز انواع شیرهای سنگی محسوب می شود که در بخش عمده ای از استان قابل مشاهده هستند.
امروزه در دشتهای ایران زمین هیچ شیر ایرانی نژادی غرش نمی‌کند. به گواه دوستداران حیات وحش آخرین شیر از نژاد ایرانی که در فلات ایران دیده شده در دشتهای پیرامون شهر دزفول در استان خوزستان می زیسته و از آن روز تاکنون فقط اندکی بیش از 300 قلاده شیر ایرانی آنهم در کشور هندوستان به زندگی خود ادامه می‌دهند.
هرچند که از آن هنگام تاکنون در خوزستان صدای غرش فرمانروای جنگل و دشت شنیده نشده ولی شیرهایی از سنگی برجای مانده از تاریخ در خوزستان وجود دارد که اگر به غرش کمک خواهی آنها رسیدگی نشود فردا سرنوشتی بهتر از شیرایرانی نخواهند داشت.
سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان در این خصوص گفت: شیرهای سنگی که مردم قوم بختیاری‌ بر سر آرامگاه بزرگان ایل می‌گذارند یکی از نمونه‌های پایبندی به شیوه‌های کهن ایرانی در ارج نهادن به بزرگان است که بدون کم و کاستی از راه پر پیچ و خم تاریخ گذر کرده و تا امروز در زندگی و رسوم مردم بختیاری جایگاه خویش را استوار نگاه داشته است.
آماری از شیرهای سنگی وجود ندارد
مجتبی گهستونی اظهار داشت: افسوس انگیز است که بگوییم کسی نه از شمار شیرهای سنگی آگاهی دارد و نه تاکنون شیرهای سنگی در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده اند و نه کسی می‌داند که به طور کامل این آثار تاریخی در چند نقطه از استان هنوز استوار هستند.
وی افزود: شیرهای سنگی که روزی روی مزار انسانها می‌نشستند امروز می‌روند تا آدمیان را با مزار خود تنها بگذارند چراکه قدیمی‌ترین آنها هر روز در گوشه‌ای از این سرزمین یا به سرقت می‌روند و یا با تخریب مواجه می‌شوند و هر چند سازمان میراث فرهنگی با چالش شناسنامه‌دار کردن این شیرها برای ممانعت از تخریب آنها روبه‌ روست اما حل این چالش نخستین گام برای پاسداشت و حتی بهره ‌برداری از این آثار تاریخی در صنعت گردشگری به شمار می رود.
سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان عنوان کرد: از گذشته‌های بسیار دور تاکنون شیرهای سنگی، یکی از نمادهای مهم فرهنگی مردم زاگرس میانی و زاگرس غربی بوده‌ اند. فراوانی این شیرها در این مناطق از اهمیت آنها در نگاه مردمان کاسته و ما روز به روز زخمهای بیشتر و بیشتری را بر بدن این شیرها می‌بینیم.
گهستونی عنوان کرد: شیرهای سنگی به جز در خوزستان در استانهای لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان و چهارمحال و بختیاری نیز دیده می‌شوند ولی تراکم شیرهای سنگی در بعضی مناطق خوزستان به قدری است که گویی پهلوانان و جوانمردان در مقابل شما نشسته‌اند تا شکوه و اقتدارشان را به رخ بکشند.
سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان تصریح کرد: هرچند که از شمار شیرهای سنگی و مناطقی که در آنها شیر سنگی وجود دارد آماری رسمی در دست نیست ولی شکی در کاهش سریع شمار این آثار تاریخی بی‌همتا وجود ندارد.
وی یکی از دلایل مهم کاهش شمار شیرهای سنگی را آبگیری سدهاست دانست و افزود: سدهایی که هرکدام هنگام آبگیری گله گله شیرهای سنگی را غرق می‌کنند و در این خصوص باید گفت پس از به زیر آب رفتن تعداد زیادی محوطه و بنا بر اثر آبگیری سد "کارون 3" در سال 1383، امسال با آبگیری سد گتوند، شیرهای سنگی منطقه "آب ماهیک" در شهرستان لالی به زیر آب خواهند رفت.
گهستونی افزود: در گورستان بارانگرد که میان باغملک و ایذه واقع شده چند شیر سنگی وجود دارد که تعدادی از آنها به دلیل حفاریهای غیرمجاز از جا کنده و شکسته شده‌اند.
وی اضافه کرد: در آخرین بازدید خود از قبرستان شهسوار ایذه که در فهرست آثار ملی (به واسطه وجود سنگ نگاره شاه یا امیر ایلامی که در مقابل او پنج نفر ایستاده اند) به ثبت رسیده و از تعداد زیادی شیرهای سنگی برخوردار است متوجه تخریب بیش از پیش شیرهای سنگی و احیانا سرقت آنها شدم.
سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی خوزستان عنوان کرد: از تعداد شیرهای سنگی و مناطقی که در آن شیر سنگی وجود دارد آماری در دست نیست بنابراین به دلیل جلوگیری از تخریب و سرقت شیرها باید شیرهای سنگی خوزستان شناسایی، شناسنامه دار و سپس مراقبت شوند.
گهستونی افزود: در حال حاضر در قبرستانهای کهباد (شهسوار) و ترشک ایذه و بابا زاهد قلعه خواجه اندیکا تراکم شیرهای سنگی فراوان است و البته بخش قابل توجهی از آنها آسیب جدی دیده اند همچنین دو شیر عظیم سنگی روستاهای آب ماهیک و تنبل پس از آبگیری سد گتوند به زیر آب خواهند رفت که درباره نجات بخشی آنها تاکنون اطلاع رسانی صورت نگرفته است.
وی تاکید کرد: ظاهرا امروزه دیگر پهلوانی یافت نمی شود تا بر خانه ابدی او شیر سنگی بسازند و نصب کنند اما بعضی از ایران‌ دوستان و افرادی که به باورهای قومی و ملی اعتقاد دارند پس از فوتشان شیر سنگی نصب می‌کنند که نمونه این اقدام را در قبرستانهای رهدار (بنه وار)، چهار بیشه مسجد سلیمان، مقام صاحب شوشتر و منجنیق باغملک می‌توان دید.

یک باستان شناس خوزستانی نیز با اشاره به اینکه شیر به جهت خصوصیات کم نظیرش، جایگاه ویژه ای در فرهنگ تصویری و شفاهی اقوام دارد به خبرنگار مهر در اهواز گفت: شیر در نگار کنده های صخره ای، تندیسهای متنوع و سکه های رایج ادوار تاریخی و بافته های عشایر دارای معانی نمادین بوده است.

ایوب سلطانی افزود: اما بختیاریها با اقتباس از اصل منشا این فلسفه، شیر را به عنوان نماد خود پذیرفته و ارائه کرده اند و در نقوش تخت جمشید جامها و الواح ساسانی و قالیهای شکارگاهی همه جا شیر در جدال با دلاوران نقش بسته است. حجاری و نقشینه های مزین به شیر نشانه ذوق، فکر و احساس این قوم به هنر است که بدون پیرایه و در نهایت سادگی و شیوایی متجلی شده او بر طبیعت و اندیشه جمعی استوار است.

این عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی مسجدسلیمان در اندیکا بیان داشت: مردمان با تکیه بر همین واقع نگری و ساده زیستی با رها کردن این سنبل از قید و بند نمادهای درباری سلطنتی و مکتبهای مصور توانستند این سنبل مقتدر را به عنوان نماد خود برگزینند، هنری که به طبیعت وابسته است و سادگی، وقار و خشونت را در هم می آمیزد بنابراین منشا شیرهای سنگی و بافته های منقش به شیر را می توان در همان سنت دیرین و باستانی جستجو کرد که بدین صورت در زمینه های دیگر در فرهنگ این قوم رسوخ کرده و به نحو اصالت مندی احیا شده است.

به هر حال شیرهای سنگی نمادی از تمدن این سرزمین است و محافظت از آنان به عنوان یک ضرورت باید در دستور کار متولیان امر قرار گیرد.