یوزپلنگ آسیایی که بهتر است آن را یوزپلنگ ایرانی بنامیم،‌ تنها در کشور ما وجود دارد و نسل آنها در کل دنیا منقرض شده است. آخرین برآوردی هم که از تعداد جمعیت آنها در ایران وجود دارد حدود 70 قلاده است. بنابراین یوزپلنگ ایرانی جزو گربه سانان نادری محسوب می شود که در کشور ما وجود دارد و بعد از انقراض ببر مازندارنی و شیر ایرانی نماد محیط زیست کشور ما هم به حساب می آید. 
یوز ایرانی؛ سرمایه ملی

زیست نیوز، فاطمه باباخانی- سال هاست بحث حفاظت از یوز ایرانی در میان مسئولان محیط زیست و جامعه محیط زیستی کشور مطرح شده و هرازگاهی آماری از تعداد قلاده‌ های موجود از این حیوان در ایران نیز منتشر می شود،‌ 

اگر نسل یوز ایرانی در ایران برکنده شود می توان گفت جهان دچار خسران خواهد شد و گونه ای دیگر را نیز از دست خواهد داد. به تازگی در خبرهای محیط زیستی خبری از حمید ظهرابی‌، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان منتشر شد که در آن از رویت دو یوزپلنگ در منطقه خوش ییلاق شاهرود گزارش می داد.

در گفت و گو با سید مهدی خاتمی،‌ رئیس اداره محیط زیست شاهرود از او درباره چگونگی رویت این حیوانات و تعداد یوزهای این منطقه پرسش هایی را مطرح کردیم.

· دو قلاده یوزپلنگ رویت شده در منطقه خوش ییلاق در کدام نقطه بوده اند و آیا فیلم و عکسی از آنها موجود است؟
در جان پناه معروف غار کفتار یا کال شنی که یک تپه ماهور است این دو یوز دیده شده اند. البته در سال 1390 هم در آنجا دو قلاه یوزپلنگ از سوی محیط بانان رویت و از آن ها عکس و فیلم هم تهیه شده بود.

امسال در گشت مشترکی که با نیروی انتظامی داشتیم بار دیگر دو قلاده یوزپلنگ را مشاهده کردیم که این رویت صورتجلسه و به استان اعلام شد. اما متاسفانه نتوانستیم تصویری از آنها را ثبت کنیم. 

· چه تعداد یوز ایرانی در منطقه خوش ییلاق زندگی می کنند؟
از سال 62که آخرین گزارش رویت یوزپلنگ در خوش ییلاق بوده تا سال 1390 که دوباره ما گزارش رویت داشتیم به مدت 28 سال گزارشی از وجود این گونه جانوری در خوش ییلاق نداشت. البته همیشه ندیدن دلیل بر نبودن نیست چرا که بعد از 28 سال دوباره همکاران ما دو قلاده یوزپلنگ را در همان منطقه دیده اند. 

به این ترتیب می توانیم بگوییم یوزپلنگ به منطقه ما بازگشته یا اینکه همچنان در منطقه ما حضور دارد. برای برآورد جمعیت یوزپلنگ نیز باید کار میدانی انجام شده و دوربین های تله ای نصب شود تا بتوانیم برآوردی از جمعیت و تعداد آنها در منطقه خوش ییلاق داشته باشیم. 

· ایا اقدامی برای نصب دوربین تله ای نصب انجام شده و با توجه به اهمیت این گونه و در معرض خطر بودن آن،‌ آیا برنامه ویژه ای برای حفاظت از آن دارید؟
ما یک تعداد دوربین تله ای در اداره محیط زیست شاهرود داریم و تعداد دیگری را نیز باید تهیه کنیم تا در محل هایی که کارشناسان تشخیص می دهند آنها را نصب کنیم. 

برای این امر نیز تاکنون رایزنی هایی را با انجمن یوزپلنگ آسیایی انجام داده ایم. در خصوص بحث حفاظت از یوز ایرانی نیز ما منتظر تصویب بودجه سال جدید هستیم که بتوانیم بر اساس آن برنامه ریزی ویژه ای برای این کار داشته باشیم اما در حال حاضر با همین بضاعت محدودی هم که داریم تلاش می کنیم گشت های خودمان را در این منطقه بیشتر کنیم تا آسیبی به این گونه آنها نرسد.

· منطقه توران از دیگر مناطقی است که زیستگاه یوز ایرانی محسوب می شود آیا شما در آنجا هم اخیرا مشاهداتی از این گونه نادر داشته اید؟
مدیریت این منطقه به عهده مهندس قربانلو است و ایشان بهتر از هر کسی می تواند به این سئوال پاسخ دهد اما با توجه به اطلاعاتی که من دارم می توانم بگویم که وضعیت یوزپلنگ در منطقه توران خوب است .

اخرین تصویری که ما از این گونه داریم تصویر پنج قلاده یوز را نشان می دهد که همگی عضو یک خانواده هستند. نتیجه ای که ما می توانیم از این تصویر بگیریم این است که جمعیت این گونه در منطقه توران رو به رشد است. 

· با توجه به حضور گونه های جانوری و گیاهی متعدد در ایران چرا یوز ایرانی از جایگاه ویژه ای در سازمان محیط زیست برخوردار است؟
یوزپلنگ آسیایی که بهتر است آن را یوزپلنگ ایرانی بنامیم،‌ تنها در کشور ما وجود دارد و نسل آنها در کل دنیا منقرض شده است. آخرین برآوردی هم که از تعداد جمعیت آنها در ایران وجود دارد حدود 70 قلاده است. 


بنابراین یوزپلنگ ایرانی جزو گربه سانان نادری محسوب می شود که در کشور ما وجود دارد و بعد از انقراض ببر مازندارنی و شیر ایرانی نماد محیط زیست کشور ما هم به حساب می آید. وجود یک گربه سان نادر نظیر یوزپلنگ ایرانی در یک منطقه نشان از این دارد که طعمه ها و موجوداتی که این حیوان از آن ها تغذیه می کند -نظیر خرگوش،‌ آهو ،‌ قوچ و میش و کل و بز – در منطقه وجود دارند. به عبارت دیگر حضور یوزپلنگ نشان دهنده تنوع زیستی و امنیت نسبی آن منطقه است. 

· با توجه به گفته های شما در اهمیت این گونه نادر جانوری در ایران، چه اقداماتی برای آگاهی بخشی به جامعه بومی همجوار با مناطق زیستگاه یوز ایرانی باید انجام شود؟
به نظر من اصلی ترین کاری که باید انجام شود این است که سازمان و ارگان های وابسته به محیط زیست این گونه نادر را به مردم بشناساند. تا زمانی که مردم یوزپلنگ ایرانی را نشناسند و به ارزش این گونه نادر پی نبرند از آن حفاظت نمی کنند یا اهمیتی به حفاظت آن نمی دهند. بسیاری از کسانی که یوز را می بینند آن را با پلنگ اشتباه می گیرند و حیوان را می کشند.

آنها حتی اگر متوجه این تفاوت شوند باز به واسطه ناآگاهی از اینکه یوز عادت به حمله به گله های دام ندارد،‌ آن را از بین می برند. من فکر می کنم جوامع محلی و کسانی که ارتباط نزدیکی با این گونه نادر دارند باید با این گونه و دلایل اهمیت حضور آن آشنا شوند. یوز ایرانی سرمایه همه ماست و باید هر کدام در حفاظت از آن کوشا باشیم؛‌ در کنار آشنایی مردم با این گونه نادر ما باید به طور کلی مردم مان را با تنوع جانوری کشورمان آشنا کنیم. 

شما نقش سازمان های مردم نهاد را در حفاظت از این گونه چگونه می بینید و فکر می کنید توان آنها برای حفاظت از یوز ایرانی چقدر است؟
سازمان مردم نهاد همانطور که از نامش برمی آید بر پایه فعالیت های مردمی بنا شده اند. مردم محلی صحبت هایی که از زبان افرادی مانند خودشان می شوند را بیشتر قبول می کنند. 


متاسفانه در برخی مواقع این سوءتفاهم پیش می آید که سازمان محیط زیست نفع شخصی در حفاظت از یوز ایرانی دارد و گاهی نیز میان منافع خود با منافع سازمان محیط زیست تعارضاتی را مشاهده می کنند. 

اما وقتی سازمان های مردم نهاد روی این مورد کار کنند و با مردم با زبان خودشان کار کنند تاثیر بیشتری روی آنها خواهد داشت. ضمن اینکه سازمان محیط زیست نیز بضاعت محدودی دارد و این سازمان ها می توانند بار اصلی حفاظت از یوز ایرانی را به دوش بکشند.